Τηλεκπαίδευση: Ελλάδα και Ολλανδία
Κωνσταντίνος Πολέμης – Ευγενία Πάταρα (Evaluators)
Ειρήνη Νοταρά (Investigative Team Manager)
Σπύρος Κατρανίδης – Ελένη Μπάιμπα – Μαρία Μπούκλη – Στέφη Ράσκοβα – Έλενα Φραγκάκη (Investigative Team)
Τηλεκπαίδευση: Η περίπτωση της Ελλάδας
Ο κίνδυνος διασποράς του κορωνοϊού παραμένει υψηλός, γι’ αυτό και η κυβέρνηση αποφάσισε και στο ακαδημαϊκό έτος 2020-2021 οι σπουδές να συνεχίσουν εξ αποστάσεως. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση καλύπτει ένα ευρύ εκπαιδευτικό φάσμα, μιας και οι φοιτητές μπορούν να ολοκληρώσουν προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές, διδακτορική διατριβή, επιμορφώσεις αλλά και επαγγελματική κατάρτιση σε εξειδικευμένους τομείς και πλαίσια. Οι φοιτητές μπορούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους από την περιοχή διαμονής τους, δίχως να επιβαρύνουν το καθημερινό πρόγραμμά τους με αδιάκοπες μετακινήσεις για τις καθημερινές διαλέξεις.
Μέσα στον Σεπτέμβρη του 2020 δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης η Κοινή Υπουργική Απόφαση όσον αφορά τη λειτουργία των ελληνικών πανεπιστημίων. Σύμφωνα με αυτή, τα πανεπιστήμια τέθηκαν σε πλήρη λειτουργία με την εφαρμογή όλων των υγειονομικών μέτρων προκειμένου να μην μεταδοθεί ο ιός. Η χρήση της μάσκας έγινε υποχρεωτική σε όλους τους εκπαιδευτικούς χώρους. Εξαιρέθηκαν οι φοιτητές που συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες στις οποίες δεν είναι εφικτή η χρήση της μάσκας (αθλήματα, χρήση πνευστών μουσικών οργάνων κτλ). Σε αυτές τις περιπτώσεις, η τήρηση της απόστασης στα 3 μέτρα μεταξύ φοιτητών και διδακτικού προσωπικού έγινε υποχρεωτική. Σχετικά με τη διδασκαλία των μαθημάτων, θα πραγματοποιούνταν εκ του σύνεγγυς, με τη χρήση μάσκας και την απαιτούμενη απόσταση του 1,5 μέτρου στα μαθήματα στα οποία ο αριθμός των εγγεγραμμένων φοιτητών δεν ξεπερνούσε τους πενήντα. Για τη διεξαγωγή κλινικών, φροντιστηριακών και εργαστηριακών ασκήσεων οι φοιτητές δεν γινόταν να υπερβαίνουν τους τριάντα. Ωστόσο, το δεύτερο κύμα πανδημίας στη χώρα μας, που έφτασε μέγιστο αριθμό κρουσμάτων ανά ημέρα έως και 3.500 περίπου, ανέστειλε κάθε είδους εκπαιδευτική δραστηριότητα που πραγματοποιούνταν σε φυσικό χώρο.
Τηλεκπαίδευση: Η περίπτωση της Ολλανδίας
Η Ολλανδία με το πέρας της καραντίνας τον Μάιο του 2020 προχώρησε σε χαλάρωση των μέτρων από τον Ιούνιο του 2020, χάρη στη σταθερή μείωση των κρουσμάτων και των εισαγωγών στα νοσοκομεία, όπως ανακοίνωσε ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε. Ακολούθησε η επαναλειτουργία μαγαζιών, υπηρεσιών και καταστημάτων, όμως τα κρούσματα πολλαπλασιάστηκαν ραγδαία μέχρι τέλη του μήνα, οδηγώντας τον πρωθυπουργό στη λήψη νέων μέτρων. Η πολιτική της Ολλανδίας απέναντι στο δεύτερο κύμα κορωνοϊού βασίστηκε κυρίως στην τήρηση μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης. Αν και τα κρούσματα απαριθμούνταν πάνω από 2.000 κατά τον Σεπτέμβριο-Οκτώβριο 2020, τα σχολεία παρέμεναν ανοιχτά και η χρήση μάσκας ήταν υποχρεωτική μόνο στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Κάθε εκπαιδευτική δραστηριότητα μπορoύσε να πραγματοποιηθεί μόνο αν υπήρχε τήρηση της απόστασης 1,5 μέτρου και αν τηρούνταν όλα τα μέτρα για τον περιορισμό εξάπλωσης του ιού, όπως αναφέρονται στο Εθνικό Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας και Περιβάλλοντος (RIMV) και στη Δημόσια Υπηρεσία Υγείας (GGZ). Προσωπικό και φοιτητές δεν θα συμμετείχαν στην εκπαιδευτική διαδικασία αν εμφάνιζαν κάποιο σύμπτωμα του ιού. Tέλος, το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ απαγόρευσε την ανταλλαγή φοιτητών σε εκπαιδευτικά προγράμματα. Τώρα, όμως, που ανέρχονται στα 5.000 ημερησίως είναι ήδη σε εφαρμογή το lockdown. Το δεύτερο κύμα κορωνοϊού ανέστειλε την δια ζώσης διδασκαλία παρά την τήρηση όλων των υγειονομικών μέτρων και αποστάσεων.
Τι λένε οι φοιτητές
Για τις σπουδές στην Ολλανδία, ρωτήσαμε τη Γεωργία Βελούδου, μεταπτυχιακή φοιτήτρια Κλινικής Ψυχολογίας στο Utrecht University, η οποία θέλησε να μας πληροφορήσει για την τηλεκπαίδευση εκεί, την εποχή της πανδημίας, και τις προσωπικές της εμπειρίες.
Σε γενικές γραμμές, αναγνωρίζει την αναγκαιότητα της τηλεκπαίδευσης, δύσκολα όμως μπορεί αυτή να αντικαταστήσει τη δια ζώσης. «Μπορεί η τηλεκπαίδευση να έχει πολλά θετικά…αλλά τίποτα από αυτά δεν αντικαθιστά επάξια την απουσία της φυσικής επαφής και αλληλεπίδρασης. Η οθόνη προστατεύει, αλλά ταυτόχρονα περιορίζει την ουσία της εκπαίδευσης, κομμάτι της οποίας είναι η ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία» μας λέει. Υπάρχει, όμως και πάλι χώρος στην εκπαιδευτική διαδικασία για την τηλεκπαίδευση: «Πιστεύω ότι αξίζει, ειδικά σε περιπτώσεις όπως αυτή της πανδημίας, ωστόσο δε θα ήθελα να αντικαταστήσει τη δια ζώσης εκπαίδευση. Θα μπορούσε να αποτελεί συμπληρωματικό τρόπο διδασκαλίας, αλλά όχι τον μοναδικό και βασικό».
Στο θέμα των κοινωνικών σχέσεων, η επικοινωνία ήταν μηδαμινή: «Μπορεί να αναπτύχθηκαν ορισμένες σχέσεις λόγω κοινών ομαδικών εργασιών και υποομάδων, ωστόσο αυτές εντάσσονται στο πλαίσιο του μαθήματος και συνήθως δεν έχουν κάποια συνέχεια». Κάτι παρόμοιο ισχύει και για τις σχέσεις με τους καθηγητές, με τη διαδικασία να έχει γίνει πιο απρόσωπη: «Οι σχέσεις με τους καθηγητές ήταν περισσότερο τυπικές και όχι τόσο ποιοτικές» επισημαίνει, ωστόσο, ότι «ο καθένας, καθηγητές και φοιτητές, από τη δική του πλευρά κάνει το καλύτερο που μπορεί».
Όσον αφορά την ποιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ήταν «ικανοποιητική», με τη μεγαλύτερη δυσκολία αυτή της προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Θα ήθελε όμως να είχε αφιερώσει περισσότερο χρόνο σε ερωτήσεις, για να επιβεβαιώσει ότι αφομοίωσε το αντικείμενο μελέτης της. Για την εξεταστική δηλώνει: «Προσωπικά, θα προτιμούσα να υπάρχει δια ζώσης εξέταση και αξιολόγηση, διότι με αγχώνει περισσότερο η εξεταστική διαδικασία μέσω ηλεκτρονικών μέσων. Από θέμα αξιοπιστίας και αντικειμενικότητας, θεωρώ ότι ανάλογα με τον χρόνο που παρέχεται κάθε φορά, δεν υπάρχει πρόβλημα εφόσον ο εξεταζόμενος δίνει ο ίδιος το μάθημα και όχι κάποιος άλλος για εκείνον».
Από την άλλη, ρωτήσαμε και κάποιους προπτυχιακούς φοιτητές στην Ελλάδα για τη γνώμη τους για την τηλεκπαίδευση. Και οι τρεις φοιτητές, αν και αρχικά επηρεασμένοι ψυχολογικά από την πανδημία, δήλωσαν πως με την πάροδο του χρόνου έχουν αρχίσει να συνηθίζουν τη νέα κατάσταση: «Η περίοδος της πανδημίας είναι δύσκολή τόσο για εμένα όσο και για την οικογένεια μου. Επιβαρυνόμαστε οικονομικά, αλλά τουλάχιστον έχουμε ο ένας τον άλλον και το αντιμετωπίζουμε μαζί» αναφέρει η Άννα Πιπερίδου, προπτυχιακή φοιτήτρια 1ου έτους στη σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων.
Δυσκολίες υπήρχαν και στις κοινωνικές σχέσεις των φοιτητών, με την Ελένη Λουκάκη, προπτυχιακή φοιτήτρια 1ου έτους στη σχολή Βοηθών Εργοθεραπείας να δηλώνει «Έχοντας μπει στο πρώτο έτος της σχολής μου, διανύοντας ήδη την περίοδο της πανδημίας και της καραντίνας, μη γνωρίζοντας κανέναν, μέσω της τηλεκπαίδευσης και μέσω των social media ήταν δύσκολο να αναπτύξω διαπροσωπικές σχέσεις με τους συμφοιτητές μου». Πάντως όλοι οι φοιτητές συμφώνησαν ότι τα social media και οι ομαδικές εργασίες βοήθησαν πάνω στο συγκεκριμένο θέμα. Συμφωνία υπήρχε και πάνω στην προσέγγιση των καθηγητών. «Οι καθηγητές θα ήταν το ίδιο προσιτοί στην επίλυση αποριών και στα μαθήματα που θα πραγματοποιούνταν διά ζώσης» μας λέει η Λουκάκη.
Παρά τις προσπάθειες των καθηγητών, βέβαια, οι περισσότεροι φοιτητές δεν θεωρούν την τηλεκπαίδευση αποτελεσματική, με την Πιπερίδου να αναφέρει ότι δεν υπήρχει μεταδοτικότητα. Για τον Δημήτριο Σκουλαριώτη, προπτυχιακό φοιτητή 3ου έτους στη σχολή Κοινωνικής Εργασίας, «είναι στο χέρι του κάθε καθηγητή πώς θα οργανώσει το μάθημά του, ώστε οι φοιτητές να το παρακολουθούν με προσοχή και συγκέντρωση». Την ίδια γνώμη είχαν και για την εξεταστική, επισημαίνοντας την ευκολία κάποιος να ”κλέψει”: «Πιστεύω πως είναι αρκετά πιο εύκολο να “πατήσει” τους κανόνες κάποιος φοιτητής/-τρια. Οι δυνατότητες που μας είχε δώσει το διαδίκτυο, και γενικότερα η τεχνολογία, τα τελευταία χρόνια, είναι κάτι που από μόνο του σε προκαλεί να καταπατήσεις το σύστημα» αναφέρει η Πιπερίδου.
Λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες, δεν αποτελεί έκπληξη που για τους 2 από τους 3 φοιτητές η τηλεκπαίδευση δεν είναι μια διαδικασία που θα ήθελαν να διατηρηθεί. Η Πιπερίδου επισημαίνει ότι «υπάρχει μεγάλη αύξηση μη μεταδοτικότητας και επιπροσθέτως, οι σχέσεις των φοιτητών με τους καθηγητές ή και μεταξύ των φοιτητών, εκτός από απρόσωπες, θα είναι και ανύπαρκτες», ενώ ο Σκουλαριώτης θεωρεί πως μπορεί να επιλύσει πολλά προβλήματα αν εφαρμοστεί σωστά.
