#Debate: Πανεπιστημιακό Άσυλο: Να υπάρχει ή όχι;
του Γιώργου Σώρου & της Ειρήνης Νοταρά
#Yes: Ποιος φοβάται το πανεπιστημιακό άσυλο;
Τον τελευταίο καιρό έχει επανέλθει στο δημόσιο διάλογο τόσο από διάφορα μέσα μαζικής ενημέρωσης όσο και από κοινοβουλευτικά κόμματα μια παραφιλολογία που επιχειρεί να αποδώσει στο θεσμό του πανεπιστημιακού ασύλου την ευθύνη σχεδόν για κάθε παραβατική πράξη που συμβαίνει στην ελλαδική επικράτεια. Άρθρα που σκορπούν τον πανικό και μιλούν για εμπόριο ναρκωτικών, βία ακόμα και βιασμούς συνδέοντας τα με το άσυλο των πανεπιστημίων. Πώς όμως ξεκίνησε ο θεσμός του ασύλου που συγκεντρώνει όλα αυτά τα πυρά;
Άσυλο σημαίνει χώρος ιερός και απαραβίαστος όπου ο κυνηγημένος μπορεί να είναι ασφαλής. Το ακαδημαϊκό άσυλο καθιερώνεται πρώτη φορά νομικά το 1158 στο πρώτο
πανεπιστήμιο του Δυτικού κόσμου (που λειτουργεί ακόμα ως τέτοιο) στη Μπολόνια της Ιταλίας. Εκεί καταγράφεται στο νομικό κείμενο που ονομάζεται Authentica Habita (ή Constitutio Habita) και γίνεται νόμος από το Φρειδερίκο -τον πρώτο- Μπαρμπαρόσα για να προστατέψει το πανεπιστήμιο από τις παρεμβάσεις της κρατικής και της θρησκευτικής εξουσίας. Στην Ελλάδα παρά τα όσα νομίζουν αρκετοί το άσυλο, με την έννοια της απαγόρευσης εισόδου της αστυνομίας στα πανεπιστήμια, αποτελεί εθιμικό δίκαιο ήδη από το 19ο αιώνα. Στα λεγόμενα Γαλβανικά το 1897 έχουμε την πρώτη κατάληψη πανεπιστημιακού κτιρίου στην Αθήνα από ένοπλους φοιτητές που επικαλούνται την έννοια του ασύλου. Η απαγόρευση εισόδου της αστυνομίας χωρίς άδεια των πρυτανικών αρχών από τότε γενικά τηρούνταν από το ελληνικό κράτος μέχρι την επέμβαση της χούντας στις καταλήψεις της Νομικής και του Πολυτεχνείου. Γι’ αυτό και το άσυλο κατά πολλούς συνταγματολόγους θεωρείται συνταγματικό έθιμο που δεν μπορεί να καταργηθεί δια νόμου.
Το άσυλο θεσμοθετείται ρητά με νόμο το 1982, περιορίζεται το 2007 με το νόμο-πλαίσιο της Μ. Γιαννάκου που προκάλεσε ένα μεγάλο φοιτητικό κίνημα αντίστασης, απαλείφεται ως αναφορά από το νόμο Διαμαντοπούλου του 2011 και επανέρχεται ως ρητή αναφορά με το νόμο του 2017. Ενώ όμως στο νόμο του 1982 ορίζονταν ότι για να επέμβει η αστυνομία απαιτείται η ομόφωνη γνώμη μιας τριμερούς επιτροπής αποτελούμενης από εκπροσώπους των πρυτανικών αρχών, των φοιτητών και των διοικητικών υπαλλήλων τώρα αρκεί η έγκριση της πλειοψηφίας του πρυτανικού συμβουλίου. Μιλάμε πάντα για πλημμελήματα καθώς σε περιπτώσεις κακουργημάτων ή εγκλημάτων κατά ζωής η αστυνομία μπορεί να παρέμβει χωρίς να χρειάζεται οποιαδήποτε άδεια.
Από τα παραπάνω προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα: Το εμπόριο ναρκωτικών, οι βιασμοί και λοιπά αδικήματα για τα οποία κάποιοι δημοσιογράφοι δείχνουν ως
υπαίτιο το άσυλο είναι κακουργήματα και δεν προστατεύονταν ποτέ από κανένα άσυλο. Η αστυνομία μπορούσε και μπορεί οποιαδήποτε στιγμή να παρέμβει χωρίς να απαιτείται καμιά άδεια. Όσοι λοιπόν ψάχνουν δικαιολογίες για την κατάργησή του ας τις αναζητήσουν αλλού. Άραγε υπάρχει άσυλο γύρω από τις περιοχές που γίνεται διακίνηση ναρκωτικών;
Στα σχολεία δεν υπάρχει άσυλο αλλά το κράτος δεν καταστέλλει τις μαθητικές καταλήψεις με την αστυνομία γιατί γνωρίζει ότι θα έχει κοινωνικό κόστος. Οι βίαιες συγκρούσεις διαδηλωτών με τα ματ που επίσης επικαλούνται κάποιοι ως αποτέλεσμα του ασύλου δεν προστατεύονται από το νόμο περί ασύλου και δε συμβαίνουν μόνο ούτε κυρίως εντός των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Ιστορικά εντός των κοινωνικών κινημάτων υπήρχαν πάντα άτομα που επέλεγαν τις βίαιες συγκρούσεις ως μέσο διαμαρτυρίας. Το βλέπουμε και σήμερα με τις εξαιρετικά βίαιες συγκρούσεις των “κίτρινων γιλέκων” με τη γαλλική αστυνομία όπου όχι απλά δεν υπάρχει άσυλο αλλά η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και νομικά οι διαδηλώσεις απαγορεύονται.
Τόσοι οι ίδιοι οι νόμοι όσο και οι τρόποι εφαρμογής τους σχετίζονται πάντα με το συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές ομάδες, στρώματα και 
τάξεις που συγκρούονται στο εσωτερικό κάθε κοινωνίας. Η μόνη αλλαγή που θα επιφέρει λοιπόν η νομική κατάργηση του ασύλου δεν είναι η μαγική εξαφάνιση της “ανομίας”. Είναι το άνοιγμα νέων “επιχειρηματικών ευκαιριών” με την είσοδο ιδιωτικών εταιρειών φύλαξης στις σχολές. Υπάρχει όμως και μια άλλη αλλαγή που θα επιφέρει η τυπική κατάργηση του ασύλου και οι πιο τίμιοι υποστηρικτές της την ομολογούν: την αλλαγή στο συμβολικό επίπεδο. Το πανεπιστημιακό άσυλο συμβολίζει την αντίσταση στην κρατική εξουσία. Όσοι θέλουν να το καταργήσουν θέλουν να στείλουν ένα μήνυμα μηδενικής ανοχής στα κοινωνικά κινήματα φοιτητικά και μη. Όμως όσο υπάρχει εξουσία θα υπάρχει και αντίσταση. Με ή χωρίς άσυλο.
#Νο: Δημοκρατική κατάκτηση… ή Καταπάτηση δικαιωμάτων;
Με τον όρο «Πανεπιστημιακό άσυλο» εννοούμε την κατοχυρωμένη προστασία της ελεύθερης σκέψης, μάθησης και διακίνησης ιδεών μέσα στους χώρους των Πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Αυτό, σύμφωνα με το Άρθρο 3 του Νόμου 3549/2007, σημαίνει πως αρχές της δημόσιας δύναμης μπορούν να εισέλθουν στους χώρους των Πανεπιστημίων μόνο σε περιπτώσεις κακουργημάτων και εγκλημάτων κατά της ζωής. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, χρειάζεται η άδεια του Πρυτανικού Συμβουλίου καθώς και η συνοδεία δικαστικού οργάνου.
Και ενώ, η παραπάνω νομοθεσία δημιουργήθηκε για να εξασφαλιστούν τα δικαιώματα 
ελεύθερης νόησης, στην πραγματικότητα, βλέπουμε πως έχει κυριαρχήσει μια κατάσταση που μπορεί να χαρακτηριστεί με την παροιμία «Όταν λείπει η γάτα, χορεύουν τα ποντίκια». Bανδαλισμοί, γνωστοί να σου λένε να προσέχεις την τσάντα σου, το κινητό σου, να μην περπατάς μόνος το βράδυ… Όλα αυτά γεννάνε το ερώτημα: Γιατί υπάρχει το άσυλο στα Πανεπιστήμια; Και τελικά ποιόν προστατεύει;
Θα ήταν υπερβολή και κυνισμός να πούμε πως δεν προστατεύει κανέναν. Από μια πιο κριτική σκοπιά, ωστόσο, το Πανεπιστημιακό άσυλο φαίνεται, όντως, σαν κάτι περιττό. Η ελευθέρια του λόγου, και πιο συγκεκριμένα η ελεύθερη αναζήτηση, λήψη και μετάδοση ιδεών, αποτελεί απαραβίαστο δικαίωμα, κατοχυρωμένο από την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Είναι ανόητο, επομένως, να πιστεύουμε πως η κατάργηση του ασύλου συνεπάγεται την κατάργηση της ελευθερίας. Φτάνουμε, σχεδόν, σε μια αντίφαση: Αν δεν προστατέψει η Δημόσια Αρχή τα βασικά δικαιώματα των πολιτών της, τότε ποιος θα το κάνει;
Όταν ακούμε για καταπάτηση δικαιωμάτων στα Πανεπιστήμια, ο νους μας πηγαίνει συνήθως 
στη δικτατορία του 1970. Είναι σημαντικό, όμως, να σκεφτούμε πως αυτή η κατάσταση δεν υφίσταται πια και η Ελλάδα χαίρει 44 χρόνια δημοκρατίας. Στην ουσία, λοιπόν, δεν υπάρχει πλέον κάποιος «εχθρός» που απειλεί τις ελευθερίες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αντίθετα, το ίδιο το άσυλο δημιουργεί προβλήματα ασφαλείας στους χώρους και τα μέλη της Πανεπιστημιακής κοινότητας.
Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, πως η ιδέα του Πανεπιστημιακού ασύλου αποτελεί μια καθαρά ελληνική πρωτοτυπία. Στο εξωτερικό, όλα τα Πανεπιστήμια, δημόσια ή ιδιωτικά, διαθέτουν φύλαξη. Σε κάποιες περιοχές μάλιστα, ο όρος «άσυλο», δεν έχει να κάνει με το απαραβίαστο των Πανεπιστημίων, αλλά πρόκειται για τα Sanctuary Campus, Πανεπιστήμια που εξασφαλίζουν ασφαλείς σπουδές σε μετανάστες χωρίς έγγραφα. Βλέπουμε, λοιπόν, πως το ζήτημα της ασφαλούς και ανενόχλητης εκπαίδευσης αποτελεί προτεραιότητα και συνάμα ευθύνη των ξένων ιδρυμάτων .
Στην αρχαιότητα, αλλά και στις μέρες μας, η λέξη άσυλο σηματοδοτεί το απαραβίαστο ιερών χώρων από τις Αρχές. Αν, επομένως, θεωρήσουμε ιερά τα Πανεπιστήμια καθώς και όλα αυτά που πρεσβεύουν, τότε οφείλουμε να αναρωτηθούμε αν η παρούσα κατάσταση ταιριάζει πράγματι σε έναν ιερό χώρο. Η απάντηση φυσικά και είναι όχι. Η πρακτική πλευρά της νομοθεσίας, όμως, είναι μόνο η μύτη του παγόβουνου. Αυτό που πρέπει να αλλάξει, δεν είναι μόνο η νομοθεσία, αλλά και η ίδια η ιδιοσυγκρασία μας, η πίστη πως η αστυνόμευση σημαίνει καταπίεση και η αυθαιρεσία σημαίνει ελευθερία.
Αν επιθυμείς να διεκδικήσεις υποτροφίες στην Ελλάδα ή το εξωτερικό, ο Οδηγός Υποτροφιών του Citycampus που μόλις κυκλοφόρησε σου προσφέρει ό,τι χρειάζεσαι!
Θέλεις να ενημερώνεσαι έγκυρα και κυρίως έγκαιρα με το πάτημα ενός κουμπιού; Κατέβασε την εφαρμογή μας από το Playstore (citycampus.gr) και διάβασε όλα τα νέα άρθρα εύκολα και γρήγορα!
