“Θα ήθελα να προσθέσω πως μια καλή πλευρά της πανδημίας είναι ότι σε βάζει να ακονίσεις το μυαλό σου, να βγεις από τα συνηθισμένα και τα τετριμμένα που ξέρεις και να βρίσκεις λύσεις. Έχοντας πει αυτό, δεν εύχομαι να υπάρχουν πανδημίες για να γινόμαστε δημιουργικοί. Ας επιδιώξουμε να κρατάμε τη δημιουργικότητά μας ζωντανή και χωρίς πανδημίες.”
Η κ. Μαρία Κουρή είναι Λέκτωρ Πολιτισμικής Διαχείρισης και Ανάπτυξης Τοπικών Κοινωνιών του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Η συνέντευξη δόθηκε στον C.E.O. του citycampus.gr, Κωνσταντίνο Πολέμη, και αποτελεί τμήμα της έρευνας του citycampus.gr για την τηλεκπαίδευση στα Πανεπιστήμια.
Καλώς ήρθατε, κ. Κουρή, στο citycampus, ευχαριστούμε πάρα πολύ για την τιμή!
Και εγώ σας ευχαριστώ πολύ για την ευγενική σας πρόσκληση!
Πιστεύετε ότι η τηλεκπαίδευση, όπως προέκυψε και εφαρμόστηκε από την έναρξη της πανδημίας CoVid19 είναι μια αναγκαιότητα ή μια ευκαιρία και γιατί;
Είναι και τα δύο. Σαφώς είναι μια αναγκαιότητα, η οποία προήλθε από την υγειονομική κρίση που όλοι βιώνουμε. Δεν θα μπορούσε να γίνει κάτι άλλο. Οι φοιτητές μας είναι πολυάριθμοι. Οι υποδομές μας όσο καλές και αν είναι, δεν μπορούν να εξαερίζονται τόσο τακτικά, δεν υπάρχει επαρκές προσωπικό για την προβλεπόμενη απολύμανση, κλπ. Επομένως, προέκυψε ως αναγκαιότητα και κατά τη γνώμη μου, πάρα πολύ ορθά. Είναι από την άλλη και μια ευκαιρία, γιατί μας έδωσε τη δυνατότητα να αναζητήσουμε νέους τρόπους να προσεγγίσουμε τους φοιτητές μας. Διευκόλυνε, επίσης, φοιτητές οι οποίοι είτε λόγω οικονομικών είτε λόγω επαγγελματικών συνθηκών δεν μπορούσαν να παρακολουθούν δια ζώσης τα μαθήματα. Άρα σε μια ομάδα φοιτητών που δεν μπορούσε να διαμείνει στην Καλαμάτα, η τηλεκπαίδευση, και ειδικά τις απογευματινές ώρες, έδωσε επιτέλους την ευκαιρία να παρακολουθήσουν μαθήματα, και μάλιστα συστηματικά. Από την άλλη πλευρά η πανδημία προσέφερε και σε εμάς ένα επιπλέον κίνητρο να προσεγγίσουμε το μάθημα με άλλους τρόπους, πχ να βασιστούμε περισσότερο σε οπτικοακουστικές πηγές.
Πόσο εξοικειωμένη ήσασταν στην έναρξη της τηλεκπαίδευσης με τη συγκεκριμένη πρακτική;
Ήμουν τυχερή γιατί ανέκαθεν χρησιμοποιούσα και ψηφιακό οπτικοακουστικό υλικό στις παραδόσεις. Έτσι, είχα έτοιμα αρχεία που μπορούσα να αναρτήσω σε μια πλατφόρμα. Επίσης ήμουν εξοικειωμένη με κάποιες πλατφόρμες τηλεκπαίδευσης, όπως το e-class, που χρησιμοποιούσα πάντα. Είχα λάβει, επίσης, εκπαίδευση από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, σε μεταπτυχιακά του οποίου διδάσκω, στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, οπότε ήμουν τυχερή και από αυτή την πλευρά, ενώ και το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου οργάνωσε άμεσα σεμινάριο σχετικής εκπαίδευσης για όλους τους διδάσκοντες. Να τονίσω, βέβαια, ότι η τεχνολογία σου δίνει ευκαιρίες, αλλά ενέχει και δυσκολίες: λχ. οι ανακοινώσεις και οι οδηγίες πρέπει να διατυπώνονται εγγράφως πολύ αναλυτικά, αφού δεν μπορούν να εξηγηθούν συχνά στην τάξη. Μικρές δυσκολίες ακόμη αντιμετώπισα στις φόρμες συναίνεσης προστασίας προσωπικών δεδομένων, για τη συμμετοχή των φοιτητών στις εξ αποστάσεως εξετάσεις, καθώς απαιτείτο αρκετός συντονισμός.
Ποια πιστεύετε ότι ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισαν οι φοιτητές σας κατά την εφαρμογή της τηλεκπαίδευσης; Σας προσέγγισαν να σας πουν δυσκολίες που αντιμετώπισαν;
Παραδόξως πολλοί φάνηκαν ανεπαρκώς εξοικειωμένοι με τις τεχνολογίες, ώστε να κερδίσουν την εκπαιδευτική αυτονομία τους στο πλαίσιο της συμμετοχής τους στα μαθήματα. Τούτο με εξέπληξε, γιατί θεωρούσα ότι τα νεότερα από εμάς παιδιά θα ήταν πιο εξοικειωμένα με τα ηλεκτρονικά μέσα λόγω της χρήσης των social media. Το θεωρούσα αυτονόητο. Αυτό το αντιμετώπισα όμως στην αρχή της τηλεκπαίδευσης, πέρυσι, με το πρώτο lockdown. Εκεί κάποιοι φοιτητές μας βγήκαν έξω από τα νερά τους. Τώρα που διανύουμε το δεύτερο lockdown οι φοιτητές είναι πιο εξοικειωμένοι με όλα αυτά, ενώ και εμείς πιο έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τυχόν ψηφιακές αδυναμίες τους.
Χαίρομαι για την πρόοδό τους. Ήταν έτοιμο το Τμήμα σας να αντιμετωπίσει τις πρώτες δυσκολίες που προέκυψαν από την εφαρμογή της τηλεκπαίδευσης;
Σαν Τμήμα ανταποκριθήκαμε άμεσα. Αυτό οφείλεται και στους διοικούντες του Τμήματος αλλά και στο Πανεπιστήμιο συνολικά. Δυσκολίες σίγουρα υπήρχαν, καθώς δεν ήταν όλοι απολύτως εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες και σίγουρα αρκετοί συνάδελφοι, μεταξύ των οποίων και εγώ, προτιμούμε την δια ζώσης εκπαίδευση. Η οδηγία του Πανεπιστημίου ήταν σαφής, ότι θα γίνουν όλα τα μαθήματα μέσω τηλεκπαίδευσης, σύγχρονης και ασύγχρονης. Καταφέραμε και βρήκαμε αμέσως τον βηματισμό μας σαν τμήμα. Μια εβδομάδα χάθηκε μόνο, αναμένοντας και την επίσημη οδηγία του Υπουργείου. Το εξάμηνο έκλεισε κανονικά, με πλήρεις εβδομάδες διδασκαλίας, και αυτό ήταν θετικό και για εμάς και για τους φοιτητές. Μας έδωσε μια αίσθηση «κανονικότητας» στο πρώτο lockdown. Εκεί που χάσαμε όλη τη γη κάτω από τα πόδια μας, η συνέχιση των μαθημάτων ήταν μια αίσθηση ότι κάτι πηγαίνει κανονικά. Επίσης, λόγω του ότι οι απαγορεύσεις στο πρώτο lockdown έγιναν πιο σεβαστές από όλους μας, δόθηκε η ευκαιρία στους φοιτητές να ασχοληθούν περισσότερο με τη μελέτη τους, χωρίς εξωτερικές παρεμβολές. Εξεπλάγην θετικά από την βελτιωμένη απόδοσή τους στις εξετάσεις.
Χαίρομαι που αξιοποίησαν θετικά τις απαγορεύσεις. Η αλληλεπίδρασή σας με τους φοιτητές μέχρι ποιο βαθμό επηρεάστηκε;
Το μάθημα μου αρέσει να γίνεται διαλογικά, και όχι να αγορεύω. Η επιτυχής διδασκαλία προκύπτει από την αλληλεπίδραση καθηγητή – φοιτητών. Από τι, πώς και πόσο σημειώνουν, το βλέμμα και τη στάση του σώματός τους, καταλαβαίνεις αν το ακροατήριό σου κατανοεί όσα λες, αν το έχεις κουράσει, κ.λπ. Η οπτική επαφή με τους φοιτητές δεν υπάρχει δυστυχώς στην τηλεκπαίδευση. Οι κλειστές κάμερες φαίνεται ότι εμποδίζουν κάποιους φοιτητές από το να μιλήσουν. Κάποιοι χρησιμοποιούν το chat για ερωτήσεις ή διατύπωση προβληματισμών και απόψεων, αλλά όχι όλοι. Επειδή έχω μειωμένη ακουστική και οπτική ανατροφοδότηση από τους φοιτητές, δυσκολεύομαι να είμαι σίγουρη για τον σωστό ρυθμό στο μάθημά μου, ο οποίος ίσως να βοηθούσε τους φοιτητές περισσότερο. Έτσι, συνέχεια σταματώ το μάθημα και ζητάω ανατροφοδότηση. Και πάλι, δυστυχώς, λίγοι είναι οι «θαρραλέοι» που θα ζητήσουν να ξαναπώ κάτι. Είναι απολύτως φυσιολογικό να έχουν απορίες, εάν τα ήξεραν όλα, δεν θα φοιτούσαν. Όταν μου γράφουν σχόλια χαίρομαι, γιατί αισθάνομαι ότι παρακολουθούν. Αλλά τα πρόσωπά τους μου λείπουν.
Η διδασκαλία της Πολιτιστικής Διαχείρισης, όπως και της Αρχαιολογίας, απαιτεί πιθανά και αρκετή πρακτική, όπως παρουσία στον αρχαιολογικό χώρο, στα μουσεία και τους οργανισμούς. Πόσο δυσκόλεψε η τηλεκπαίδευση τη διδασκαλία αυτών των αντικειμένων και πώς ξεπεράστηκαν οι δυσκολίες αυτές;
Αυτό ήταν ένα πρόβλημα, που με απασχόλησε από την αρχή. Όπως ορθά επισημαίνετε, η πολιτιστική διαχείριση έχει θεωρητική αλλά και εμπειρική διάσταση, πχ. πώς φτιάχνεις ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα σε ένα μουσείο ή πώς σχεδιάζεις το στρατηγικό πλάνο ενός πολιτιστικού οργανισμού. Η θεωρία είναι δύσκολη για κάποιον που δεν το έχει ξανακάνει ποτέ και η πράξη τον βοηθάει να καταλάβει τη θεωρία. Εκ των πραγμάτων δεν μπορούσαμε να επισκεφθούμε χώρους, καθώς ήταν όλοι κλειστοί. Σκέφτηκα κάποιους εναλλακτικούς τρόπους που είχα αξιοποιήσει και παλαιότερα κατά καιρούς, όπως πχ. ασκήσεις στο πολιτιστικό management για εμπέδωση της θεωρίας. Μας βοήθησε πάρα πολύ, επίσης, η ψηφιοποίηση πολιτιστικών χώρων και οργανισμών. Έτσι, αντί να πάμε φυσικά σε κάποιο μουσείο πηγαίναμε ψηφιακά. Πολλοί χώροι διαθέτουν πλέον τρισδιάστατες περιηγήσεις και ψηφιοποιημένες συλλογές, ενώ χρησιμοποιήσαμε ιδιαιτέρως το «google arts and culture project». Οι ζωντανές εμπειρίες δεν αντικαθίστανται βέβαια, αλλά τουλάχιστον είχαμε κάποια εργαλεία διαθέσιμα. Στα δια ζώσης μαθήματα οργάνωνα εγώ μια επίσκεψη σε συμφωνία με τους φοιτητές και επισκεπτόμασταν συνήθως έναν οργανισμό κοντά στην πόλη μας. Τώρα οι φοιτητές είχαν ελεύθερη επιλογή και μπορούσαν να «ταξιδέψουν» σε όλο τον κόσμο –ψηφιακά, βεβαίως. Μπορούσαν να πάνε στο Λούβρο, στην Αμερική στην Ασία, π.χ. σε μουσείο Manga και Anime.
Άλλη μια μετατροπή λοιπόν αρνητικής εμπειρίας σε θετική. Πιστεύετε ότι η τηλεκπαίδευση αποτελεί μια ευκαιρία για εξοικονόμηση οικονομικών πόρων στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο; Ποια είναι η άποψή σας για την οικονομική παράμετρο της τηλεκπαίδευσης;
Στον άμεσο ορίζοντα δεν νομίζω. Θεωρώ υπερβολική, για την ώρα, τη σκέψη αυτή, ότι η τηλεκπαίδευση θα γίνει ένας μοχλός να μην υπάρχουν τα φυσικά πανεπιστήμια. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί στην περίπτωση που δεν θα επιτρεπόταν για μεγάλο διάστημα η φυσική επαφή των ανθρώπων, το οποίο απεύχομαι. Τώρα, εάν εξοικονομούνται πόροι, δεν μπορώ να το γνωρίζω με βεβαιότητα. Οι υποδομές, πχ. οι βιβλιοθήκες, παρόλο που δεν υποδέχονται κόσμο, λειτουργούν κανονικά με διαδανεισμό. Το πανεπιστήμιο, επίσης, επενδύει οικονομικά σε πλατφόρμες τηλεκπαίδευσης. Ακόμα, η συντήρηση των κτηρίων, από όσο γνωρίζω, παραμένει σε λειτουργία. Όλα αυτά ίσως προκαλούν μεγαλύτερο κόστος. Δεν νομίζω ότι ο τομέας της εκπαίδευσης προσφέρεται για εξοικονόμηση πόρων. Οι φοιτητές εξοικονομούν μεν χρήματα, αλλά αυτό έχει αρνητικό αντίκτυπο στην τοπική κοινωνία. Αν, από την άλλη, όλος ο κόσμος προχωρήσει προς μια τέτοια μορφή εκπαίδευσης, και η Ελλάδα θα συμβαδίσει.
Προσωπικά προτιμάτε τηλεκπαίδευση ή δια ζώσης εκπαίδευση και γιατί;
Προτιμώ μια μείξη με μεγαλύτερη έμφαση στη δια ζώσης διδασκαλία. Όπως προείπα, διαπιστώνω ότι οι φοιτητές που αντιμετώπιζαν οικονομικές δυσκολίες ή έλλειψη χρόνου διευκολύνθηκαν από αυτή τη συνθήκη. Οι ανέσεις, επίσης, που προσφέρει η τηλεκπαίδευση, προσελκύει, πιστεύω, κάποιους. Μπορεί να έχεις παράγοντες διάσπασης από το μάθημα, αλλά το ίδιο έχεις και στη δια ζώσης εκπαίδευση, όταν πχ. σε καλεί ένας φίλος σου να πάτε μια βόλτα, αντί να παραστείτε στο μάθημα. Είναι όμως και αυτό κομμάτι της φοιτητικής ζωής. Για να προχωρήσουμε στη μείξη των μεθόδων, θα χρειαστεί ειδική πρόβλεψη από το Υπουργείο και δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί άμεσα.
Θα ήθελα να προσθέσω πως μια καλή πλευρά της πανδημίας είναι ότι σε βάζει να ακονίσεις το μυαλό σου, να βγεις από τα συνηθισμένα και τα τετριμμένα που ξέρεις και να βρίσκεις λύσεις. Έχοντας πει αυτό, δεν εύχομαι να υπάρχουν πανδημίες για να γινόμαστε δημιουργικοί. Ας επιδιώξουμε να κρατάμε τη δημιουργικότητά μας ζωντανή και χωρίς πανδημίες.
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την καλοσύνη να έρθετε να μας μιλήσετε στο citycampus.gr
Και εγώ σας ευχαριστώ για την πρόσκληση. Ήταν χαρά μου. Θα ήθελα να κλείσω με ένα μήνυμα αισιοδοξίας προς τους φοιτητές: Λίγο ακόμα δύναμη και θα τα καταφέρουμε. Καμία γενιά δεν έζησε σε απόλυτη ευτυχία και ευδαιμονία. Πολλές γενιές αντιμετώπισαν προβλήματα μεγαλύτερα από τα τωρινά. Ο άνθρωπος πρέπει να βρίσκει στη δυσκολία το θετικό. «Ουδέν κακόν αμιγές καλού», δεν έλεγαν οι αρχαίοι;