Μουσική…κάθε πέρυσι και καλύτερα;
της Βασιλικής Αναστασίου
Χωρίς υπερβολές, για κάθε άνθρωπο η μουσική είναι σημαντική και σχεδόν ο καθένας έχει μια άποψη γι’ αυτή χωρίς να χρειάζεται να είναι ειδικός ή γνώστης κάποιου μουσικού οργάνου ή μελετητής της ιστορίας της. Οι ίδιες οι προτιμήσεις μας, καθώς και ό,τι απορρίπτουμε είναι μια έμμεση κριτική, μια ένδειξη του τι θεωρούμε συγκινητικό, διασκεδαστικό ή καλαίσθητο.
Τα τελευταία χρόνια, κυριαρχεί η άποψη, σε μία μεγάλη μερίδα ανθρώπων, ότι το γνωστό «κάθε πέρυσι και καλύτερα» βρίσκει εφαρμογή και στη μουσική, ότι δηλαδή τα τραγούδια και οι καλλιτέχνες παλαιότερων εποχών ήταν ποιοτικότεροι. Αντίθετα, χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη μουσική ως ρηχή, δίχως έμπνευση και απαρτιζόμενη από μέτριους ερμηνευτές. Θα περιμέναμε ότι αυτή η άποψη απηχεί, κυρίως, στις μεγαλύτερες ηλικίες, αλλά δεν είναι λίγοι οι νέοι που τη συμμερίζονται.
Ωστόσο, είναι ρεαλιστικό να γινόμαστε τόσο απόλυτοι και αφοριστικοί; Μόνο στο παρελθόν ήταν όλα αθώα και μαγικά, ενώ, στο παρόν δεν υπάρχει ίχνος εξέλιξης αλλά μόνο ένα τέλμα;
Ε λοιπόν, η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση!
Φυσικά και δεν είναι ψέμα ότι το πρόσωπο της μουσικής βιομηχανίας έχει αλλάξει. Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από πληθώρα τραγουδιών με τα περισσότερα να χάνονται στη διαδικτυακή άβυσσο του youtube. Τα εκλεκτά των μουσικών παραγόντων σκαρφαλώνουν στα charts, συγκεντρώνουν εξωφρενικά νούμερα ακροάσεων και προβολών, και μονοπωλούν τις playlists των ραδιοφώνων. Κυριολεκτικά, ακούμε τα ίδια και τα ίδια τραγούδια για πολύ καιρό μέχρι να τα εμπεδώσουμε σε βαθμό σιχαμάρας και μέχρι να ανανεωθούν οι λίστες με τη νέα φουρνιά εφήμερων επιτυχιών.
Η μουσική έχει καταντήσει από τέχνη σε προϊόν προς κατανάλωση, μαζική παραγωγή και συγκεκριμένη προώθησή. Αυτό σημαίνει ότι δεν γράφεται πάντα ένα κομμάτι από εσωτερική ανάγκη ή από πηγαία έμπνευση, αλλά, μάλλον αναγκαστικά και πιεστικά, αφού ο συνθέτης πρέπει να βρει κάτι να παρουσιάσει και ο καλλιτέχνης κάτι να τραγουδήσει για να προλάβει το καλοκαίρι, που αποτελεί κατάλληλη περίοδο για τη δημιουργία των hits της επόμενης σεζόν.
Άλλο ένα δυνατό επιχείρημα υπέρ του φαινομένου μαζικοποίησης της μουσικής είναι η απάντηση στην ερώτηση «Ποιος θυμάται τι ακούγαμε πέρυσι και πρόπερσι;». Η ποσότητα επικρατεί της ποιότητας. Μπορεί να έχουμε άπειρες μουσικές επιλογές αλλά είμαστε σε θέση να ξεχωρίσουμε κάτι αξιόλογο; Για να μην αναφερθούμε στον έντονο μιμητισμό που υπάρχει τόσο ανάμεσα στα τραγούδια της ίδιας χώρας όσο και σε διεθνές επίπεδο με την Αμερική να δείχνει το δρόμο για τις νέες τάσεις.
Όμως, όλα αυτά τα «δεινά» συνέβησαν μόνα τους, τα προκάλεσε η ίδια η μουσική ή μήπως τα έφερε μαζί της η εξελισσόμενη τεχνολογία; Η τελευταία εκδοχή υποστηρίζεται έντονα. Άλλωστε η «κακιά» τεχνολογία είναι ο κατεξοχήν αποδιοπομπαίος τράγος για όλα τα αρνητικά που μαστίζουν τον κόσμο.
Όπως κάθε μορφή τέχνης, έτσι και η μουσική ακολουθεί το κοινωνικό γίγνεσθαι και επηρεάζεται από την ανθρωπότητα. Καθώς ο τρόπος ζωής αλλάζει και η τεχνολογία εξελίσσεται, οι ανάγκες του ανθρώπου διαφοροποιούνται και διαμορφώνεται έτσι μία νέα τάξη πραγμάτων που επηρεάζει κάθε έκφανση του πολιτισμού και της ζωής και γίνεται αποδεκτή μόνο όταν καθίσταται παλιά. Προηγουμένως, όμως, έχει δεχτεί ανελέητη κριτική γιατί μάλλον είναι ίδιον της φύσης μας, ή ίσως και άμυνα, να αντιμετωπίζουμε με καχυποψία οποιαδήποτε αλλαγή.
Επομένως, μπορεί η σύγχρονη μουσική να επηρεάζεται αρνητικά από την την ομοιομορφία και τον μιμητισμό που επιφέρουν η μαζικοποίηση και η παγκοσμιοποίηση, από την άλλη, όμως, επηρεάζεται και θετικά χάρη στην τεχνολογική εξέλιξη. Τα αγαπημένα μας τραγούδια είναι προσβάσιμα εύκολα και ανέξοδα, οι καλλιτέχνες παρουσιάζουν τη δουλειά τους γρήγορα και άμεσα. Η μονόπλευρη θέαση του ζητήματος ενέχει τον κίνδυνο να οδηγηθούμε σε λανθασμένα συμπεράσματα και να παραβλέψουμε τα πλεονεκτήματα της κατάστασης.
Φυσικά να μην ξεχνάμε τον ανθρώπινο παράγοντα: όσο κι αν αλλάζει ο τρόπος διακίνησης του μουσικού περιεχομένου, ποτέ δεν θα σταματήσουν να υπάρχουν αφοσιωμένοι μουσικοί, εμπνευσμένοι στιχουργοί και φωνές που μπορούν να μας ταξιδέψουν. Με το να ισχυριζόμαστε ότι η σύγχρονη μουσική στο σύνολό της είναι ανάξια, αδικούμε μια ομάδα επαγγελματιών και ερασιτεχνών που την υπηρετούν με φροντίδα και αγάπη.
Σε τελική ανάλυση, η ίδια η αξιολόγηση της τέχνης είναι καθαρά υποκειμενική γιατί αφορά τη συγκίνηση και όχι τη λογική. Αν, λοιπόν, δεν μας αρέσουν τα πρότυπα που «επιβάλλονται» από τα μέσα, διατηρούμε το δικαίωμα της επιλογής. Εφόσον αυτό που μας προβάλλεται δεν μας ικανοποιεί, έχουμε στα χέρια μας τα τεχνολογικά εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να ψάξουμε και να ανακαλύψουμε τις μουσικές και τις φωνές – είτε σύγχρονες, είτε παλιές – που μιλούν στην ψυχή μας, αναπτύσσοντας έτσι το προσωπικό μας αισθητήριο και απολαμβάνοντας τις νότες που μας δίνουν αληθινή χαρά. Γιατί η μουσική είναι χαρά, είναι διασκέδαση, είναι συντροφιά, είναι ανάγκη!
