Διάβασμα και ΔΕΠΥ: Πώς να αξιοποιηθεί καλύτερα ο χρόνος της μελέτης;
της Σταυρούλας Χωματά
Διαστάσεις επιδημίας φαίνεται να έχει προσλάβει τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο της διάσπασης προσοχής, ή αλλιώς της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), όπως είναι και η επίσημη ονομασία του.
Η διείσδυση της ψηφιακής τεχνολογίας, ειδικά μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, στην καθημερινότητα παιδιών, εφήβων και ενηλίκων διευκολύνει πράγματι σημαντικά τη ζωή σε επίπεδο επικοινωνίας και προσβασιμότητας στην πληροφορία. Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η υπερέκθεση του ατόμου σε παντός είδους οθόνες φαίνεται να παίζει έναν καίριο ρόλο στην έξαρση του φαινομένου αυτού. Ειδικά η σχολική και ακαδημαϊκή ζωή ενός ατόμου με ΔΕΠΥ μπορεί να καταστεί ιδιαίτερα δύσκολη, καθότι ο φόρτος εργασίας συνήθως είναι μεγάλος, ενώ η σωστή διαχείριση του χρόνου, σε έναν κόσμο γεμάτο περισπασμούς, φαντάζουν ως προαπαιτούμενα για την επιτυχή ολοκλήρωση των σχολικών-ακαδημαϊκών του υποχρεώσεων.
Στο παρόν άρθρο θα προταθούν στρατηγικές μελέτης, προκειμένου να αναδειχθεί το δίπολο διάβασμα-ΔΕΠΥ από μια υπερβολικά μονότονη πρακτική, σε μία περισσότερο γόνιμη και παραγωγική διαδικασία.
Ενεργητική έναντι Παθητικής μάθησης
Όλοι οι άνθρωποι εμφορούνται από τη βιολογική ανάγκη να αυξήσουν τα επίπεδα της διέγερσης που λαμβάνουν από το περιβάλλον τους. Κι ενώ ο κάθε άνθρωπος αποστρέφεται την ιδέα και μόνο της ανίας επιζητώντας ερεθίσματα από τον περίγυρό του, τα άτομα με ΔΕΠΥ καλούνται εξ ορισμού να έρθουν αντιμέτωπα με υψηλότερα αισθήματα πλήξης απ’ ό,τι οι άνθρωποι χωρίς ΔΕΠΥ. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, κρίνεται σκόπιμο η διαδικασία της μάθησης να προσφέρει αυξημένα επίπεδα διέγερσης, προορισμένα να ελκύουν την προσοχή του ατόμου και να το επιτρέπουν από το να δημιουργεί τεχνητούς περισπασμούς. Στο πλαίσιο της ενεργητικής μάθησης και της ενσωμάτωσης-δημιουργίας ερεθισμάτων κατά τη διάρκεια αυτής, έρευνες προτείνουν τα εξής:
-
Ακουστική διέγερση και δημιουργία τεστ προσωπικής αξιολόγησης
Σύμφωνα με έρευνες, η ακουστική διέγερση επιτυγχάνεται μέσω της μεγαλόφωνης και όχι της “εσωτερικής”, “από μέσα” ανάγνωσης. Κατά τη διαδικασία αυτή το άτομο διαβάζει δυνατά και καθαρά, επαναλαμβάνοντας και τονίζοντας εμφατικά, αν χρειαστεί ορισμένα σημεία του κειμένου. Κατά τους επιστήμονες, μέσω της μεγαλόφωνης ανάγνωσης τα άτομα με ΔΕΠΥ κατανοούν αυτό που διαβάζουν βαθύτερα, συγκρατούν περισσότερες πληροφορίες, διατηρούν την προσοχή τους και αποσαφηνίζουν νοήματα. Ωστόσο, ακόμα και μεγαλόφωνη, η ανάγνωση από μόνη της δεν θα μπορούσε να αποτελέσει επαρκές μέσο για την κατάκτηση της γνώσης και της πληροφορίας από έναν μαθητή με ΔΕΠΥ. Συμπληρωματικά συνιστάται η δημιουργία και συμπλήρωση ενός κουίζ γνώσεων από τον ίδιο το μαθητή-φοιτητή, κατόπιν επισκόπησης της ύλης και επανάληψης προηγούμενων κουίζ.
-
Οπτική διέγερση
Καθότι η λεγόμενη “εργασιακή μνήμη” των ανθρώπων με ΔΕΠΥ ως ένα βαθμό βάλλεται, τα άτομα αυτά παρουσιάζουν δυσκολία πλήρους αφομοίωσης και κατάκτησης γνώσης και πληροφορίας την οποία απλώς ακούν κατά τη διάρκεια του μαθήματος-διαβάσματος. Για το λόγο αυτό, η καταγραφή σημειώσεων κρίνεται απαραίτητη. Προκειμένου να αυξηθεί η οπτική διέγερση κατά τη διάρκεια της μελέτης, τα άτομα καλούνται να χρησιμοποιήσουν έντονα χρώματα με τα οποία θα πλαισιώσουν, κυκλώσουν και υπογραμμίσουν τις κατάλληλες λέξεις.
-
Κινητική διέγερση
Όσο οξύμωρο και αν ακούγεται, έρευνες καταδεικνύουν πως το βάδην κατά τη διάρκεια του διαβάσματος ή οι εναλλαγές μεταξύ κίνησης και ακινησίας μπορούν να βοηθήσουν άτομα με ΔΕΠΥ να παραμείνουν περισσότερο εστιασμένα στον στόχο τους. Η κίνηση αναδεικνύεται σε ρυθμιστικό παράγοντα της διάθεσης, προσφέροντας την απαιτούμενη διέγερση, την οποία το άτομο έτσι και αλλιώς θα αναζητούσε. Κατά αυτόν τον τρόπο η κίνηση ενσωματώνεται στη διαδικασία, χωρίς να αποτελεί πλέον για το άτομο τρόπο διαφυγής.
-
Ακουστική διέγερση
Όπως και η ανάγνωση εν κινήσει, έτσι και ο θόρυβος φαντάζει ως τον πλέον ανορθόδοξο τρόπο για την εστίαση της προσοχής ειδικά όσον αφορά άτομα με ΔΕΠΥ. Στην πραγματικότητα, επιστημονικές μελέτες υποστηρίζουν πως η ύπαρξη του λεγόμενου “λευκού θορύβου”, μιας παρατεταμένης και συνεχούς δηλαδή υπόκρουσης στο background (π.χ. πιστολάκι, βροχή, ηλεκτρική σκούπα), στην κατάλληλη ένταση μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τα άτομα με ΔΕΠΥ. Το άτομο στην περίπτωση αυτή τείνει να εσωτερικεύει το θόρυβο του περιβάλλοντός του και να μην διακατέχεται από την ανάγκη να δημιουργήσει ο ίδιος θόρυβο ως αντίδοτο στην “ησυχία”.
-
Νύχτα & Μέρα
Υποστηρίζεται ότι ο εγκέφαλος είναι περισσότερο δραστήριος τη νύχτα απ’ ό,τι την ημέρα. Μια επιπλέον χρήσιμη συμβουλή για άτομα με ΔΕΠΥ συνίσταται στην επανάληψη όσων έχουν μελετηθεί στη διάρκεια της ημέρας, ξανά 20-30 λεπτά προτού το άτομο κοιμηθεί. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να επιστρέψει ξανά σε μια πληροφορία, αλλά πολύ περισσότερο σε εκείνη την πληροφορία που προσέλαβε πιο πρόσφατα.
Τι προτείνουν οι ειδικοί
Οι συμβουλές των ειδημόνων αποτελούν μια δυνητικά χρήσιμη κατευθυντήρια γραμμή, ωστόσο κάθε άνθρωπος με ΔΕΠΥ οφείλει να πειραματιστεί με διάφορες μεθόδους, και μέσα από προσωπική έρευνα-διαδικασία να αποφασίσει ο ίδιος ποιες πραγματικά στρατηγικές μάθησης βοηθούν στη γνωστική του απόδοση. Το ζητούμενο δεν είναι τόσο εάν ίδιος τα καταφέρει, αλλά εάν και πόσο είναι πραγματικά διατεθειμένος να εξερευνήσει νέους δρόμους, χωρίς να επαναπαυθεί από συνήθεια σε παγιωμένα, μη αποτελεσματικά μοτίβα και συμπεριφορές.
