“Η κατάσταση δεν θα σβήσει ξαφνικά αλλά σε βάθος χρόνου, οπότε δεν μπορούμε να το αφήσουμε μέχρι τότε, για να αποτιμήσουμε την κατάσταση.”

Η κ. Ευθαλία Κωνσταντινίδου είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.

Η συνέντευξη δόθηκε στον C.E.O. του citycampus.gr, Κωνσταντίνο Πολέμη, και αποτελεί τμήμα της έρευνας του citycampus.gr για την τηλεκπαίδευση στα Πανεπιστήμια.

Κ. Κωνσταντινίδου, σας ευχαριστούμε για την τιμή να συμμετάσχετε στην έρευνα.

Και εγώ σας ευχαριστώ για την πρόσκληση

Πιστεύετε ότι η τηλεκπαίδευση, όπως προέκυψε και εφαρμόστηκε από την έναρξη της πανδημίας CoVid19 είναι μια αναγκαιότητα ή μια ευκαιρία και γιατί;

Θα έλεγα ξεκίνησε σαν αναγκαιότητα, γιατί πέρα από κάποια μεταπτυχιακά δεν την χρησιμοποιούσαμε καθόλου στα προπτυχιακά και δεν υπήρχε και σαν σκέψη για το μέλλον τουλάχιστον στο Τμήμα Νηπιαγωγών της Φλώρινας, όπου εργάζομαι. Τελικά εξελίχθηκε και ως ευκαιρία, ενδεχομένως όχι για όλες και όλους, είτε φοιτήτριες και φοιτητές είτε διδάσκουσες και διδάσκοντες. Δεν είχα την ευκαιρία να το συζητήσω στο online μάθημα με τις φοιτήτριές μου, ούτε μεταξύ μας οι διδάσκοντες και διδάσκουσες έχουμε συζητήσει το θέμα. Πόσο δηλαδή επωφεληθήκαμε συνολικά όλες και όλοι από αυτό και πόσο την ανάγκη επιδιώξαμε να την μετατρέψουμε σε ευκαιρία.

Πόσο εξοικειωμένη ήσασταν στην έναρξη της τηλεκπαίδευσης με τη συγκεκριμένη πρακτική;

Θα έλεγα λίγο και μόνο τεχνικά με την έννοια ότι χρειάστηκε να το κάνω σε πλαίσιο μεταπτυχιακού. Ήταν όμως λύση ανάγκης να συνδεθούν με τη δια ζώσης τάξη όσοι φοιτητές δεν μπορούσαν να είναι παρόντες. Εκεί έμαθα να κάνω τις συνδέσεις, το διαμοιρασμό οθόνης και ό,τι άλλο τεχνικό χρειαζόταν το μάθημα. Αλλά ταυτόχρονα σε μια αίθουσα δια ζώσης. Άρα είχα δύο ακροατήρια ουσιαστικά και δύο μαθήματα να τρέξω. Μου δημιούργησε μια πρώτη εντύπωση δυσκολίας. Αλλά η δυσκολία ήταν να συνδυάσω τα δύο που έχουν διαφορετικούς κανόνες τελικά, τι θα δείξεις, πίνακα ή ppt, πώς θα κινηθείς στην τάξη, αν θα φοράς μικρόφωνο ασύρματο με μικρή εμβέλεια κλπ. Στη δια ζώσης τάξη επεδίωκα την εγγύτητα, ήθελα να είμαι δίπλα στις ομάδες, αλλά το μικρόφωνο αποσυνδεόταν.

Ποια πιστεύετε ότι ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισαν οι φοιτήτριές σας κατά την εφαρμογή της τηλεκπαίδευσης;

Νομίζω στην ευρύτερή τους ζωή δυσκολεύτηκαν και όχι μόνο με το μάθημα. Ήταν εξοικειωμένες με συνδέσεις, οπότε λίγο που ρωτούσα στο μάθημα πέρυσι που ήταν κάτι πολύ ξαφνικό άκουγα κυρίως γκρίνια ότι «είμαι στο σπίτι με τους γονείς και δεν θέλω», «με δυσκολεύει γιατί πρέπει να είμαι προσηλωμένη και να κρατάω σημειώσεις με αυτό τον τρόπο και δεν με δυσκόλευε μέσα στην τάξη». Σε σχέση με την απόδοση στο μάθημα και την αξιολόγηση δεν είδα κάποια διαφορά.

Η αλληλεπίδρασή σας με τις φοιτήτριες μέχρι ποιο βαθμό επηρεάστηκε;

Αισθάνθηκα να μου απελευθερώνει δυνάμεις η τηλεκπαίδευση και είχα μονίμως ένα προσανατολισμό να το δείχνω αυτό στο μάθημα. Αναμόρφωσα όλο το περιεχόμενο και τον τρόπο του μαθήματος για να ταιριάζει στην τηλεκπαίδευση, όπως πχ να γράφω λεπτομερέστερες διαφάνειες, γιατί ενδεχομένως δυσκολεύονταν οι φοιτήτριες να κρατήσουν σημειώσεις. Προσπάθησα να διευκολύνω την επαφή τους με το μάθημα, ειδικά το εισαγωγικό μάθημα στην Κοινωνική Ψυχολογία. Έδειχνα ότι με ευχαριστεί αυτό να το κάνω. Με έσπρωξε επιτέλους να εξοικειωθώ με τη χρήση της τεχνολογίας πολύ περισσότερο. Είχα έναν προσανατολισμό αλλά μάλλον χρειαζόταν κάτι πιο δραστικό. Διάβασα πολύ, έψαξα πολύ στο ίντερνετσε ιστοσελίδες άλλων πανεπιστημίων για συμβουλές και καλές πρακτικές και βρήκα αρκετά πράγματα. Αυτό πέρασε και στην αλληλεπίδρασή μου με τις φοιτήτριες την ώρα του μαθήματος κα μετά στην ασύγχρονη τηλεκπαίδευση πχ στις ανακοινώσεις και την ανταλλαγή mails. Όλο αυτό ήρθε να πλουτίσει τις ήδη υπάρχουσες μεθόδους.

Θεωρείτε πως η μετάβαση στην τηλεκπαίδευση είναι ένα μείζον κοινωνικοεκπαιδευτικό φαινόμενο; Μιλάμε πιθανά ακόμα και για αλλαγή εκπαιδευτικού παραδείγματος;

Ήταν μείζον φαινόμενο, σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου έγινε αυτή η αλλαγή, για να συνεχίσει να γίνεται η εκπαίδευση. Ως προς το δεύτερο, θα ήθελα πολύ να εξελιχθεί σε αλλαγή παραδείγματος, με την έννοια να μας μείνει κάτι μεικτό τελικά, με έναν τρόπο που να εξυπηρετεί και τις ανάγκες των μαθημάτων καθεαυτών και των φοιτητριών και των διδασκόντων. Να πλουτίσει το ρεπερτόριό μας.

Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι ψυχολογικές επιπτώσεις της τηλεκπαίδευσης στους νέους ανθρώπους; Πιστεύετε πως έχουμε πιθανά έξαρση φαινομένων απομόνωσης και πιθανής κατάθλιψης;

Η αλήθεια είναι ότι δεν επεδίωξα να μπούμε σε τέτοιου είδους συζητήσεις, γιατί χρειαζόταν να προχωράει το μάθημα. Δεν θα μπορούσαν επίσης εύκολα να εκμυστηρευτούν κιόλας μπροστά σε ανοικτά ακροατήρια. Είχα όμως και θετικές αποτιμήσεις στη διάρκεια του μαθήματος από φοιτήτριες που η εξ αποστάσεως έδωσε την ευκαιρία να παρακολουθήσουν το μάθημα. Αλλιώς θα έχαναν τις παρακολουθήσεις. Αυτό μπορεί να εξισορρόπησε τις αρνητικές επιπτώσεις. Αλλά κάποιο περιστατικό πιο βαρύ δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να προκύψει online. Εξάλλου, η αντιπρυτανεία φοιτητικών θεμάτων είχε προνοήσει να κάνει σχετικά webinars, ιστοδιαλέξεις, όπως τις λέμε, για τις φοιτήτριες και τους φοιτητές όλου του πανεπιστημίου. Και τώρα εξακολουθούν να τρέχουν τέτοια σεμινάρια. Τα σεμινάρια αυτά έχουν και λίγο συμβουλευτική νομίζω. Έτσι αφαιρέθηκε το βάρος αυτό από τα μαθήματα που έχουν διαδικασία, περιεχόμενο και αξιολόγηση.

Πολύ καλή πρωτοβουλία! Πιστεύετε πως θα είχε ενδιαφέρον να οργανωθεί μια αντίστοιχη έρευνα για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της τηλεκπαίδευσης;

Νομίζω κάποιοι συνάδελφοι τρέχουν έρευνες όχι μόνο από την άποψη των επιπτώσεων αλλά και των στάσεων, πώς αποτιμούν δηλαδή, θετικά και αρνητικά, αυτή τη νέα κατάσταση, τις νέες ακαδημαϊκές συνήθειες. Χρειάζεται και τώρα να γίνει μια έρευνα, καθώς συνεχίζει να διαμορφώνεται η κατάσταση και εκ των υστέρων. Η κατάσταση δεν θα σβήσει ξαφνικά αλλά σε βάθος χρόνου, οπότε δεν μπορούμε να το αφήσουμε μέχρι τότε, για να αποτιμήσουμε την κατάσταση. Σε εμάς τρέχουν τέτοιες έρευνες, μικρές και μόνο για τον πληθυσμό του πανεπιστημίου μας, της Δυτικής Μακεδονίας.

Πιστεύετε ότι η τηλεκπαίδευση αποτελεί μια ευκαιρία για εξοικονόμηση οικονομικών πόρων στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο; Ποια είναι η άποψή σας για την οικονομική παράμετρο της τηλεκπαίδευσης;

Δεν θα ήθελα ο οικονομικός παράγοντας να έχει προτεραιότητα. Θα με ενδιέφερε η ακαδημαϊκή χρησιμότητα της τηλεκπαίδευσης. Πρόσκαιρα, ωστόσο, θα μπορούσε να λύσει κάποια ζητήματα, σε εμάς τουλάχιστον, χώρου. Περνούμε περιόδους που δεν επαρκούν οι αίθουσες. Εκεί θα μας έδινε μια ευελιξία να χειριστούμε την κατάσταση. Δεν θα ήθελα να είναι όμως προτεραιότητα το οικονομικό.

Προσωπικά προτιμάτε τηλεκπαίδευση ή δια ζώσης εκπαίδευση και γιατί;

Είμαι στην κατηγορία των διδασκόντων που μετακινούνται. Με διευκόλυνε, λοιπόν, από άποψη κόπου και χρόνου. Αλλά αυτό που κέρδισα σε χρόνο και κόπο το “έριξα” στα μαθήματα. Αναδιαμόρφωσα τα πάντα για να ταιριάζουν στην τηλεκπαίδευση και θα μου μείνουν βέβαια και στο μέλλον. Θα προτιμούσα, όμως να είναι κάτι μεικτό. Να βλέπω καταρχάς από κοντά τις φοιτήτριες. Αλλά όταν έχω δυσκολίες εγώ ή αυτές, να μπορούμε να έχουμε και τη δυνατότητα της τηλεκπαίδευσης. Την ασύγχρονη την είχαμε βέβαια. Μιλάμε για τη σύγχρονη που θα μπορούσε να γίνει ένα εργαλείο ακόμα. Στη Φλώρινα μερικές φορές έκανε πολύ βαρύ χειμώνα με χιόνι και πάγο και έκλεινε το πανεπιστήμιο. Θα μπορούσε αυτόματα να περνάει στην τηλεκπαίδευση να μην χάνονται τα μαθήματα.

Πιστεύετε ότι η τηλεκπαίδευση είναι ένας θεσμός που ήρθε για να μείνει μόνιμα έστω σε κάποια έκταση αν όχι συνολικά; Ποια είναι η άποψή σας στο ζήτημα;

Θα ήθελα να μείνει. Δεν ξέρω, βέβαια, σαν θεσμοθετημένη διαδικασία πώς μπορεί να προκύψει. Γιατί όπου μπαίνει ζήτημα θεσμοθέτησης, προκύπτει ένα σύνολο από κανόνες, τυποποιημένες διαδικασίες, που χρειάζεται να τις ακολουθούμε όλοι, για να πάρουν τη θέση τους μέσα στο υπάρχον σύστημα. Δεν ξέρω κατά πόσο θα στηριχθεί είτε από το Υπουργείο είτε από τις πρυτανικές αρχές κάτι τέτοιο. Θα ήμουν υπέρ πάντως.

Θα θέλατε προσθέσετε κάτι;

Είναι πολύ σημαντικό που κάνετε τέτοιες καταγραφές σε αυτή τη διαδικασία αλλαγής, να αποτυπωθεί κάπου αυτή η αλλαγή. Υποθέτω και άλλοι ασχολούνται με αυτή την αποτύπωση των αλλαγών. Προσδοκώ και επιθυμώ να μην την κλείσουμε όπως -όπως αυτή τη νέα κατάσταση με την έγνοια να επανέλθουμε σε ό,τι ήμασταν πριν. Να δούμε λίγο τι μας άφησε και θετικό και αρνητικό, να αποτιμήσουμε από κάποια απόσταση πώς ήμασταν πριν και να μπούμε σε μια νέου είδους διαπραγμάτευση τελικά για τα εργαλεία εκπαίδευσης στην τριτοβάθμια. Στη δευτεροβάθμια και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση έτρεχαν κάποια εργαλεία, όπως το eTwinning. Εκεί υπήρχε μια εμπειρία αλλά και πάλι όχι στο κύριο πρόγραμμα διδασκαλίας αλλά προαιρετικά.

Σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια και την τιμή!

Και εγώ ευχαριστώ και καλή επιτυχία στην έρευνά σας!