#Debate: Υπέρ ή κατά στη δοκιμή φαρμάκων σε ζώα;
των Όλγας Κέφη και Δώρας Τόμτση
Η δοκιμή και ο πειραματισμός σε ζώα είναι ένα από τα μεγαλύτερα ηθικά διλήμματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη επιστήμη. Τα ζώα χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη ιατρικών θεραπειών, τον προσδιορισμό της τοξικότητας των φαρμάκων, τον έλεγχο της ασφάλειας των προϊόντων που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση και άλλες βιοϊατρικές εφαρμογές. Ενώ όμως η έρευνα αυτή οδηγεί σε θεραπείες που σώζουν ζωές, η πρακτική είναι σκληρή και βάρβαρη, ανεξάρτητα από το πιθανό όφελος για την ανθρώπινη υγεία.
#Υπέρ των δοκιμών σε ζώα δοκιμές
Τα ζώα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη δοκιμή φαρμάκων, καθώς έχουν πανομοιότυπο DNA με τον άνθρωπο. Η σημαντική αυτή παράμετρος, δεν μπορεί να προσομοιωθεί τεχνητά ή να αντιγραφεί μέσω μοντέλων. Οι επιστήμονες μάλιστα σημειώνουν ότι σημαντικές ιατρικές ανακαλύψεις έγιναν δυνατές μόνο μέσω δοκιμών φαρμάκων σε ζώα. Τέτοιες δοκιμές καθορίζουν εάν τα πειραματικά φάρμακα είναι αποτελεσματικά ή όχι στους ανθρώπους και αποτελούν σημαντικό στάδιο στην ανάπτυξη του φαρμάκου, πριν αυτό θεωρηθεί ασφαλές για να κυκλοφορήσει στην αγορά. Η δημιουργία φαρμάκων για την καταπολέμηση του καρκίνου, της νόσου του Αλτσχάιμερ, της ηπατίτιδας και της ελονοσίας δεν θα ήταν δυνατή χωρίς έρευνα σε πρωτεύοντα θηλαστικά.
Τα αποτελέσματα των ερευνών δεν αφορούν μόνο την βελτίωση της ζωής του ανθρώπου
Οι θεραπείες που προκύπτουν από τις μελέτες αυτές δεν είναι ωφέλιμες μόνο για τον άνθρωπο, αλλά και για τα ζώα, αφού ορισμένες ανθρώπινες ασθένειες εντοπίζονται και στα ζώα (πχ καρκίνος, διαβήτης, καρδιακά νοσήματα κτλ). Ως εκ τούτου, ορισμένοι που υποστηρίζουν τις δοκιμές σε ζώα, υποστηρίζουν τη χρήση τους μόνο για ιατρικούς (και όχι καλλυντικούς) σκοπούς, με το επιχείρημα ότι η πρόοδος στην ανθρώπινη ιατρική μπορεί να οδηγήσει σε πρόοδο στην κτηνιατρική.
Επίσης, καθώς τα ζώα έχουν μικρότερο κύκλο ζωής από τον άνθρωπο, τα ζωικά μοντέλα μπορούν να μελετηθούν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους και ανά πολλές γενιές, ένα κρίσιμο στοιχείο για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ένας οργανισμός επεξεργάζεται μια ασθένεια και πώς αυτή αλληλοεπιδρά με ένα ολόκληρο, ζωντανό βιολογικό σύστημα.
Η δοκιμή φαρμάκων σε ζώα υπόκειται σε αυστηρούς ελέγχους
Υπάρχουν αυστηρά νομικά πλαίσια και οδηγίες σχετικά με τη χρήση ζώων στην έρευνα, ενώ κάθε μελέτη επιβλέπεται από την Επιτροπή Φροντίδας και Χρήσης Ζώων της εκάστοτε χώρας. Αυτό γίνεται με σκοπό να διασφαλιστεί ότι η έρευνα διεξάγεται με τον μικρότερο δυνατό αριθμό ζώων και με ελάχιστη ταλαιπωρία. Οι ερευνητές είναι υποχρεωμένοι να διασφαλίζουν την ευημερία των ζώων, με αυστηρή τήρηση των προτύπων σύμφωνα με τους ομοσπονδιακούς και πολιτειακούς νόμους, τις κανονιστικές κατευθυντήριες γραμμές και τις ανθρωπιστικές αρχές.
Οι εναλλακτικές που υπάρχουν δεν είναι ικανοποιητικές στην ανάπτυξη φαρμάκων
Άλλωστε, το ζήτημα παραμένει σχετικά με τη φύση και τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών λύσεων αντί των δοκιμών σε ζώα στον τομέα της ιατρικής έρευνας. Τίποτα μέχρι στιγμής δεν έχει ανακαλυφθεί που να μπορεί να υποκαταστήσει τις πολύπλοκες λειτουργίες ενός ζωντανού συστήματος οργάνων με πνευμονικές και κυκλοφορικές δομές όπως αυτές των ανθρώπων. Μέχρι μια τέτοια ανακάλυψη, τα ζώα πρέπει να συνεχίσουν να διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο βοηθώντας τους ερευνητές να δοκιμάσουν πιθανά νέα φάρμακα και ιατρικές θεραπείες.
#Κατά της δοκιμής φαρμάκων σε ζώα
Η δοκιμή φαρμάκων σε ζώα είναι εξαιρετικά σκληρή
Τα ζώα που χρησιμοποιούνται σε τέτοιου είδους πειράματα όχι μόνο περιορίζονται σε πολύ μικρούς κλωβούς, υπό απάνθρωπες συνθήκες, αλλά υποβάλλονται σε εξαιρετικά σκληρές δοκιμές. Μέσα από αυτά τα πειράματα τα ζώα καταλήγουν να είναι τελείως εξουθενωμένα, βασανισμένα και τελικά θανατώνονται. Έχουν δηλαδή τελικά εκτραφεί με μόνο σκοπό να ζήσουν μια ζωή φόβου, σε σκληρές συνθήκες διαβίωσης, ενώ υπόκεινται σε βασανιστήρια.
Υπάρχουν και διαφορετικές εναλλακτικές από τις δοκιμές σε ζώα
Κάποιες εταιρείες προβάλλουν την πεποίθηση ότι η δοκιμή φαρμάκων σε ζώα εξυπηρετούν έναν μόνο σκοπό: πραγματοποιούνται για να διασφαλίσουν ότι τα συστατικά του φαρμάκου μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον άνθρωπο χωρίς να έχουν παρενέργειες. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις που δεν εμπεριέχουν βία και κακοποίηση ζώων. Όπως για παράδειγμα, αρκετές εταιρείες επιλέγουν να χρησιμοποιούν δοκιμές in vitro, οι οποίες έχουν τεράστια οφέλη σε σχέση με την δοκιμή σε ζώα. Ακόμα, μέσω της καλλιέργειας ιστών καθώς και υπολογιστικών μοντέλων, γίνεται δυνατή η διεξαγωγή τέτοιων περίπλοκων δοκιμών. Παρόλο που τα παραπάνω έχουν υψηλό βαθμό αξιοπιστίας, οι δοκιμές σε ζώα συνεχίζονται λόγω του χαμηλού τους κόστους.
Η δοκιμή φαρμάκων σε ζώα δεν είναι αποτελεσματική
Έρευνες που έχουν γίνει δείχνουν ότι περίπου το 92% των φαρμάκων που δοκιμάζονται σε ζώα απορρίπτονται, καθώς δεν είναι τελικώς αποτελεσματικά για τους ανθρώπους. Σε έρευνα που έγινε σχετικά με την ανάπτυξη πάνω από 60 προϊόντων, φάνηκε ότι μόνο το 45% των αποτελεσμάτων θα μπορούσε να είναι εφαρμόσιμα στον άνθρωπο. Μια πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο British Medical Journal, αξιολόγησε την αποτελεσματικότητα ερευνών όπου χρησιμοποιήθηκαν πολλά ζώα. Τα αποτελέσματα ήταν αρκετά χαμηλά αφού σχεδόν τα μισά δεν κατάφεραν να προβλέψουν την απόκριση των φαρμάκων στον ανθρώπινο οργανισμό.