“Όχι, δεν θα μείνει η τηλεκπαίδευση σε όλη την έκταση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Δεν το θέλει κανείς, ούτε οι φοιτητές ούτε οι διδάσκοντες. Και αν δούμε όλα όσα συνέβησαν από μια θετική πλευρά, αρκεί να κρατήσουμε το ότι ξανα-ανακαλύψαμε την αξία της δια ζώσης εκπαίδευσης στην οποία θα πρέπει να επενδύσουμε εξαρχής”.
Η κ. Χρύσα Σοφιανοπούλου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεματικής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, με γνωστικό αντικείμενο «Ανάλυση της εκπαιδευτικής επίδοσης και της πληροφορικής κατάρτισης». Είναι Εθνική Συντονίστρια του προγράμματος PISA του ΟΟΣΑ. Έχει διατελέσει σύμβουλος του γάλλου υπουργού Παιδείας σε θέματα εκπαιδευτικής επίδοσης. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στους κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες που σχετίζονται με την εκπαιδευτική επίδοση και στη χρήση των ΤΠΕ για την βελτίωση της ποιότητας της μάθησης.
Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε με τον CEO του citycampus.gr Κωνσταντίνο Πολέμη και αποτελεί μέρος της δημοσιογραφικής έρευνας του citycampus.gr για την τηλεκπαίδευση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Κ. Σοφιανοπούλου, σας ευχαριστούμε θερμά για τη συνέντευξη! Πιστεύετε ότι η τηλεκπαίδευση, όπως προέκυψε και εφαρμόστηκε από την έναρξη της πανδημίας Covid19 είναι μια αναγκαιότητα ή μια ευκαιρία και γιατί;
Σαφώς πρόκειται για μια αναγκαιότητα, η οποία επιβλήθηκε από τις συνθήκες των τελευταίων μηνών και βέβαια ήταν η μοναδική λύση που υπήρχε. Κάποιες πτυχές της τηλεκπαίδευσης στα πανεπιστήμια δεν ήταν άγνωστη διαδικασία και ούτε αναδείχθηκαν μαθησιακές ανισότητες όπως στις άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης. Παρόλ’ αυτά στο σύνολό της ήταν και είναι μία πρωτόγνωρη κατάσταση και μακριά από τον στόχο της εκπαίδευσης.
Πόσο εξοικειωμένη ήσασταν στην έναρξη της τηλεκπαίδευσης με τη συγκεκριμένη πρακτική;
Προσωπικά ήμουν εξοικειωμένη λόγω της εμπειρίας μου, τα τελευταία χρόνια, σε ηλεκτρονικά τμήματα του Ανοικτού Πανεπιστημίου. Ωστόσο, σε όλα τα πανεπιστήμια λειτουργούν εδώ και πολλά χρόνια πλατφόρμες ασύγχρονης εκπαίδευσης. Όλοι λοιπόν οι φοιτητές και οι διδάσκοντες είχαν επαφή με τέτοια περιβάλλοντα. Προσοχή όμως, τα περιβάλλοντα αυτά λειτουργούσαν στην λογική του blended learning, συμπληρωματικά δηλαδή στην παρεχόμενη διαζώσης εκπαίδευση. Αναρτήσεις παρουσιάσεων, κάποιες φορές αναρτήσεις βιντεοδιαλέξεων, σημειώσεις, αναρτήσεις εργασιών, βαθμολογία. Θα πρέπει στο σημείο αυτό να γίνουν σαφή δύο βασικά θέματα α) ότι δεν αναφερόμαστε σε εικονικά (virtual) πανεπιστήμια και β) ότι δεν πρόκειται για πρόβλημα ψηφιακού εγγραμματισμού η δυσκολία που αντιμετωπίζουμε. Τα εικονικά πανεπιστήμια όπως πχ το eCornell είναι εξαρχής σχεδιασμένα με διαφορετική μεθοδολογία. Επίσης δεν αναφερόμαστε ούτε σε προγράμματα Δια Βίου Μάθησης ή σε MOOCs (Massive Open Online Course). Τα προγράμματα προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών των πανεπιστημίων μας έχουν δομηθεί για δια ζώσης εκπαίδευση: τα εργαστήρια, το εκπαιδευτικό υλικό, οι εξετάσεις, η εκπαιδευτική μεθοδολογία και βέβαια όλη η φιλοσοφία της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης.
Η αλληλεπίδρασή σας με τους φοιτητές μέχρι ποιο βαθμό επηρεάστηκε;
Μία από τις σημαντικότερες «απώλειες» της τηλεκπαίδευσης στα πανεπιστήμια ήταν αυτή της αλληλεπίδρασης. Ναι, το μάθημα στο πανεπιστήμιο δεν είναι ίσως τόσο απαιτητικό, όσο στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε ό,τι αφορά στην συνεργατικότητα μεταξύ φοιτητών ή μεταξύ καθηγητή και φοιτητών. Παρόλα αυτά δεν ισχύει πλέον η διάλεξη από καθέδρας. Υπάρχει διαδραστικότητα, ζωντάνια, συζήτηση. Και βέβαια η «θεατρικότητα» του διδάσκοντα. Αυτά όλα χάθηκαν με την τηλεκπαίδευση. Παρά την εμπειρία μου και τις προσπάθειες να κινητοποιήσω τους φοιτητές, το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό και οδηγήθηκα σε μια μετωπική διδασκαλία. Τους επισημαίνω βέβαια συχνά – για να μην δημιουργούνται λάθος πρότυπα – ότι αυτός δεν είναι ο σωστός τρόπος εκπαιδευτικής διαδικασίας. Πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί; Ισως με τη χρήση της πληθώρας συνεργατικών ψηφιακών εργαλείων, τα οποία μπορούν να ενσωματωθούν στη διδασκαλία, όμως αυτό απαιτεί σχετικές γνώσεις που δεν τις είχαν ούτε οι διδάσκοντες ούτε οι φοιτητές. Σημειώστε ότι παρόλο που διδάσκω σε Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεματικής οι τεχνικές της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι πολύ ειδικές, δεν αναφέρονται κατά κύριο λόγο σε γνώσεις και δεξιότητες στις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών, ενώ απαιτούν εξειδικευμένες παιδαγωγικές γνώσεις. Δεν είναι λοιπόν οι ψηφιακές δεξιότητες το πρόβλημα αλλά το πώς μπορεί κανείς να εντάξει τα ψηφιακά εργαλεία στην εκπαιδευτική διαδικασία έτσι ώστε να υπηρετεί τους μαθησιακούς στόχους και τα μαθησιακά αποτελέσματα.
Πιστεύετε ότι η ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης στα ΑΕΙ επηρεάστηκε αρνητικά;
Ναι, το πιστεύω. Τα προγράμματα σπουδών στα πανεπιστήμια δεν έχουν δομηθεί για τηλεκπαίδευση και δεν άλλαξαν λόγω των εκτάκτων συνθηκών, δεν υπήρχε λόγος να αλλάξουν. Έγινε απλώς μία μετάβαση από τη δια ζώσης στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση με το ίδιο εκπαιδευτικό υλικό και τις ίδιες μεθόδους. Αυτό από μόνο του οδηγεί σε χαμηλότερης ποιότητας παρεχόμενη διδασκαλία και μάθηση. Δεν πρέπει να παραβλέψω, όμως, την προσαρμοστικότητα που επέδειξαν όλοι οι εμπλεκόμενοι. Σαφώς τα μαθήματα που ξεκίνησαν τον Οκτώβριο 2020 ήταν πολύ καλύτερα από εκείνα της προηγούμενης άνοιξης. Καλύτερα όμως μόνο ως προς την εξοικείωση με τα νέα περιβάλλοντα, τις διαφορετικές πλατφόρμες και την άνεση στην επικοινωνία.
Σε ποιο βαθμό η εφαρμογή της τηλεκπαίδευσης μπορεί να επηρεάσει τις διεθνείς αξιολογήσεις των Πανεπιστημίων;
Το φαινόμενο της τηλεκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες είναι παγκόσμιο λόγω των εκτάκτων υγειονομικών συνθηκών. Επομένως εκτιμώ ότι δεν τίθεται τέτοιος προβληματισμός περί αξιολόγησης. Όλοι γνωρίζουν ότι για 1-1,5 χρόνο περίπου η λειτουργία των πανεπιστημίων πραγματοποιείται με άλλους όρους και οι αξιολογήσεις θα γίνουν με αυτό το κριτήριο, διότι δεν μιλάμε για μια εξαίρεση αλλά για τον διεθνή κανόνα.
Πιστεύετε ότι η τηλεκπαίδευση είναι ένας θεσμός που ήρθε για να μείνει μόνιμα έστω σε κάποια έκταση αν όχι συνολικά;
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της κοινωνίας προφανώς συμπεριλαμβάνει και την εκπαίδευση. Αυτό θα γινόταν (και έπρεπε να γίνει) ανεξάρτητα από την πανδημία. Όμως θα επιμείνω ότι η τηλεκπαίδευση πρέπει να λειτουργεί μόνο συμπληρωματικά. Δεν παραβλέπω ότι είναι μια ευκαιρία να αναβαθμίσουμε τις πλατφόρμες ασύγχρονης εκπαίδευσης και να αξιοποιήσουμε όλες τις δυνατότητες που μας παρέχουν. Όχι, δεν θα μείνει η τηλεκπαίδευση σε όλη την έκταση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Δεν το θέλει κανείς, ούτε οι φοιτητές ούτε οι διδάσκοντες. Και αν δούμε όλα όσα συνέβησαν από μια θετική πλευρά, αρκεί να κρατήσουμε το ότι ξανα-ανακαλύψαμε την αξία της δια ζώσης εκπαίδευσης στην οποία θα πρέπει να επενδύσουμε εξαρχής.
Κ. Σοφιανοπούλου, σας ευχαριστούμε θερμά!
Και εγώ σας ευχαριστώ!
