“Colour is the keyboard, the eyes are the harmonies, the soul is the piano with many strings. The artist is the hand that plays, touching one key or another, to cause vibrations in the soul”. – Wassily Kandinsky
Πριν μερικούς μήνες καθώς βρισκόμουν στη βιβλιοθήκη του Παντείου Πανεπιστημίου και έψαχνα για κάποια βιβλία, έτυχε το μάτι μου να πέσει πάνω σε έναν πολύ ιδιαίτερο τίτλο βιβλίου “Ο βάτραχος που κόαζε μπλε” (Jamie Ward, σε επιστημονική επιμέλεια των Βατάκη Αργυρώ και Σαμαρτζή Σταυρούλα). Αμέσως μου τράβηξε το ενδιαφέρον και θέλησα να δω για ποιο πράγμα θα μπορούσε να μιλάει ένα τέτοιο βιβλίο με έναν τόσο εκκεντρικό και παράδοξο τίτλο. Αυτή ήταν και η πρώτη μου επαφή με τον κόσμο της συναισθησίας, σε θεωρητικό επίπεδο.
Σε πρακτικό, μόλις λίγες μέρες αργότερα προσκλήθηκα να πάρω μέρος σε ένα πείραμα της Δρ. Βατάκη στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης, του ΕΚΠΑ και πιάνοντας τη συζήτηση με μία από τις μεταπτυχιακές της φοιτήτριες ενημερώθηκα για τις κατευθύνσεις έρευνας που ακολουθεί το συγκεκριμένο εργαστήριο (MultiTimeLab, http://www.argirovatakis.com). Με μεγάλο ενθουσιασμό άκουσα ότι ασχολούνται και με αυτό το τόσο ιδιαίτερο και παράξενο φαινόμενο της συναισθησίας για το οποίο, ενώ δεν είχα ξανακούσει ποτέ στη ζωή μου, καθώς μόλις πριν λίγες μέρες είχα αρχίσει να διαβάζω εντελώς τυχαία σχετικά με τη φύση του. Θέλοντας να συνεισφέρω έτσι στο κομμάτι της έρευνας και συνάμα να καταλάβω περισσότερα γύρω από την συναισθησία ζήτησα να συνεργαστώ με την Δρ. Βατάκη και να βοηθήσω εθελοντικά, όπως μπορούσα, ώστε να εμπλουτιστούν παραπάνω οι επιστημονικές γνώσεις για το εν λόγω φαινόμενο στον ελλαδικό χώρο.
Οι περισσότεροι πιθανώς να μην έχετε ξανακούσει τον όρο, άλλοι πάλι να πιστεύετε ότι αφορά κάποια δυσλειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού και άλλοι να είστε οι ίδιοι συνασθητικοί και να μην το γνωρίζετε. H συναισθησία ορίζεται ως ένα νευρολογικό φαινόμενο ανάμιξης των αισθήσεων. Πιο συγκεκριμένα, ένας ερεθισμός αισθητηριακός (π.χ. ο ήχος μίας νότας) ή εννοιολογικός (π.χ. μια μέρα της εβδομάδας), προκαλεί την αυτόματη και ασυνείδητη εμπειρία ενός άλλου ερεθισμού (π.χ. ένα χρώμα που αιωρείται στο χώρο). Υπάρχουν διάφοροι τύποι συναισθησίας, καθώς οποιαδήποτε αίσθηση μπορεί να συνδυαστεί με οποιαδήποτε άλλη. Παρόλα αυτά, κάποια είδη είναι περισσότερο συχνά, όπως π.χ. το να “βλέπει” κάποιος ήχους και το να συνδυάζει αυτόματα αριθμούς με συγκεκριμένα χρώματα. Η συναισθησία αποτελεί μια κυριολεκτική και πραγματική εμπειρία με καθολική διάρκεια σε όλη τη ζωή του συναισθητικού ατόμου. Ωστόσο, κάποιες φορές μπορεί να χάνει την έντασή της κατά την ενηλικίωση ή μετά από αυτήν.
Η έρευνα γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα παρόλο που μπορεί να έχει άτυπα τις ρίζες της -ως πρώτη αναφορά περιστατικού – ήδη από το 1689 (John Locke, An Essay Concerning Human Understanding) έχει ξεκινήσει πιο συστηματικά μόλις τις τελευταίες δεκαετίες. Αρκετοί πανεπιστημιακοί οργανισμοί, ως επί το πλείστον του εξωτερικού, ασχολούνται με αυτό το ζήτημα και μέσω της συνεργασίας συναισθητικών ατόμων, προσπαθούν να κατανοήσουν το είδος της εμπειρίας που αυτά τα άτομα βιώνουν, ενώ ταυτόχρονα ψάχνουν να βρουν τις πιθανές αιτίες που ένα τέτοιο φαινόμενο εμφανίζεται σε κάποιους ανθρώπους, ενώ απουσιάζει από άλλους. Αιτίες περιβαλλοντικές ή βιολογικές, κληροδοτούμενες ή επίκτητες, όλες βρίσκονται επί τάπητος και μελετούνται ως προς έναν πληρέστερο και σφαιρικότερο καθορισμό αυτού του πολύπλοκου φαινομένου.
Δυστυχώς, το συγκεκριμένο ζήτημα, πέραν της άγνοιας που επικρατεί γύρω από αυτό στην Ελλάδα, μέχρι προσφάτως δεν υπήρχε καθόλου στους ερευνητικούς στόχους των Ελληνικών Πανεπιστημίων. Μία τόσο μοναδική και ιδιαίτερη εμπειρία του ανθρώπινου νου, η οποία πλείστες πληροφορίες θα μπορούσε να προσδώσει για τη γενικότερη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου, μένει ανεξερεύνητη στα ελληνικά ερευνητικά πεδία. Έτσι, λοιπόν λίαν προσφάτως (μόλις το 2009!) ξεκίνησε μια ομάδα να μελετήσει ερευνητικά το φαινόμενο αυτό με πρωτεργάτη την Δρ. Βατάκη.
Η εν λόγω ομάδα ενδιαφέρεται να ερευνήσει Έλληνες που έχουν συναισθητικές εμπειρίες. Για το σκοπό αυτό ξεκίνησαν την ιστοσελίδα http://www.synesthesia.gr/ , η οποία σκοπό έχει να προωθήσει αυτή την έρευνα, να ενημερώσει για την συναισθησία και, εν τέλει, να αποτελέσει δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των Ελλήνων συναισθητικών και της επιστημονικής ομάδας. Οι προσπάθειες όμως της ομάδας αυτής παρέμειναν ατελέσφορες, διότι δεν μπόρεσε ποτέ να συγκεντρωθεί ένας ικανοποιητικός, μέσα στα κατάλληλα ερευνητικά πλαίσια, αριθμός ατόμων με συναισθησία, ώστε να συντελεστεί μια ολοκληρωμένη και έγκυρη ελληνική έρευνα. Είτε λόγω άγνοιας, όπως αναφέρθηκε, είτε λόγω φόβου, δεν υπήρξε η κατάλληλη ανταπόκριση από το κοινό και η έρευνα έμεινε μετέωρη.
Η ευτυχής συγκυρία με έφερε στο ΜΙΘΕ ώστε να εισέλθω σε αυτό το μαγικό κόσμο της συναισθησίας μέσω της έρευνας. Δυστυχώς, όμως δεν άργησα να έρθω αντιμέτωπη με την απογοητευτική πραγματικότητα: η παρούσα έρευνα δεν μπορούσε να προχωρήσει. Η απουσία ικανοποιητικού αριθμού συμμετεχόντων κατέστησε αδύνατη τη διεξαγωγή των ανάλογων και αναγκαίων ερευνητικών διαδικασιών. Ταυτόχρονα, η συνειδητοποίηση ότι η συναισθησία απουσιάζει παντελώς από το λεκτικό αλλά κυρίως από γνωστικό λεξιλόγιο του ελληνικού πληθυσμού δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να βοηθήσει ούτε την έρευνα αλλά ούτε και τα ίδια τα άτομα που βρίσκονται σε μία εναγώνια πιθανάαναζήτηση των ιδιαίτερων εμπειριών τους.
Τότε ήταν που αποφάσισα να δημιουργήσω και αυτή τη σελίδα στο Facebook με σκοπό την εκλαϊκευμένη μάθηση βασικών εννοιών που αφορούν την συναισθησία και τα διάφορα χαρακτηριστικά της καθώς και του γενικότερου συστήματος που αφορά την πολυαισθητηριακή αντίληψη: Σελίδα στο facebook για την συναισθησία.
Σκοπός μας, λοιπόν, είναι να μάθετε περισσότερα για το φαινόμενο της συναισθησίας αλλά και να βοηθήστε να πάμε λίγο πιο μακριά σε ερευνητικούς κλάδους, ξεκλειδώνοντας ανεξερεύνητες πτυχές του ανθρώπινου εγκεφάλου. Ας μην ξεχνάμε ότι περίπου το 4% του γενικού πληθυσμού βιώνει τη συναισθησία.
Ένα τόσο ενδιαφέρον θέμα μας αφορά όλους λόγω του πλούτου γνώσεων που μπορεί να προσφέρει καθολικά στη γνωσιακή νευροεπιστήμη. Δεν θα έπρεπε να μένει μόνο στα ράφια των βιβλιοθηκών μας ως θεωρητική γνώση, πόσο μάλλον να παραμένει ανενεργή σε ολόκληρο τον ελληνικό τομέα, ενώ την ίδια στιγμή η αντίστοιχη ξενόγλωσση βιβλιογραφία εμπλουτίζεται διαρκώς και ανάλογα αντιμετωπίζει στοχευμένα τις κοινωνικές και ατομικές ανάγκες εντός του πλαισίου που μελετά. Για αυτό το λόγο:
Διαβάστε, ενημερωθείτε και εξερευνήστε!
Για περισσότερες πληροφορίες, μη διστάσετε να επισκεφτείτε το site http://www.synesthesia.gr/
και τη σελίδα μας στο fb: Σελίδα στο facebook για την συναισθησία.
* Η Κατερίνα Χριστοδούλου είναι προπτυχιακή φοιτήτρια ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
