Όταν τα στερεότυπα εισβάλλουν στην εκπαίδευση
της Ανδριάνας Μισυρλή
Μια από τις βασικές επιδιώξεις της εκπαίδευσης αποτελεί η άρση των στερεοτύπων και η δημιουργία ανεξάρτητων και κριτικά σκεπτόμενων πολιτών. Η επιδίωξη αυτή μπορεί να φαντάζει ως αυτονόητη. Ωστόσο, στην εκπαιδευτική πράξη συνειδητά ή ασυνείδητα δεν εφαρμόζεται. Όταν τα στερεότυπα εισβάλλουν στην εκπαίδευση αντανακλούν συνήθως τη στάση της κοινωνίας απέναντι σε ζητήματα όπως το φύλο, τους κοινωνικούς ρόλους, καθώς και τη σεξουαλικότητα.
Ειδικότερα, η μεταφορά στερεοτύπων στην εκπαιδευτική πράξη ίσως τελικά μοιάζει και φυσική, καθώς σύμφωνα και με τη θεωρία του πολιτιστικού κεφαλαίου του Bourdieu μέσω της εκπαίδευσης αναπαράγονται και νομιμοποιούνται οι δομές και οι ιδέες του εκάστοτε κοινωνικού συστήματος. Έτσι λοιπόν, ο εκπαιδευτικός χώρος δεν έχει καταφέρει να αποβάλει βασικές στερεοτυπικές αντιλήψεις, όπως αυτές που αφορούν το φύλο και τη θέση του ανθρώπου στην κοινωνία. Αδιαμφισβήτητα, έχουν γίνει τεράστια βήματα από την εποχή που η γυναίκα δεν είχε πρόσβαση στη μόρφωση και έπειτα η εκπαίδευσή της αποσκοπούσε στην προετοιμασία της για να επιτελέσει το έργο της ως άψογη σύζυγος και μητέρα. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα παγιωμένες αντιλήψεις για τις θέσεις του φύλου υφίστανται μέσα στις σχολικές τάξεις, τόσο με τη συμβολή του επίσημου Αναλυτικού Προγράμματος όσο και με του ανεπίσημες μορφές διδασκαλίας, το κρυφό δηλαδή Αναλυτικό Πρόγραμμα.
Ειδικότερα, το επάγγελμα του εκπαιδευτικού, ιδιαίτερα στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, θεωρείται ιδανικό για μια γυναίκα, καθώς είναι συνυφασμένο τόσο με το αίσθημα της μητρότητας που εκπέμπει το γυναικείο φύλο, όσο και με την πεποίθηση ότι είναι ένα επάγγελμα που της επιτρέπει να κάνει οικογένεια λόγω του ωραρίου εργασίας. Ωστόσο, για έναν άνδρα το επάγγελμα αυτό θεωρείται μέτριο από πολλούς, καθώς δεν προσφέρει μεγάλες οικονομικές απολαβές. Έτσι, φαίνεται ότι ο ρόλος της γυναίκας είναι άμεσα συνδεδεμένος με τη φροντίδα των άλλων και τη δημιουργία οικογένειας. Απ’την άλλη, ο ρόλος του άνδρα επηρεάζεται από παράγοντες όπως η οικονομική ισχύς και το κοινωνικό κύρος. Επιπρόσθετα, παρ’ όλο που οι γυναίκες πρωταγωνιστούν στο χώρο της εκπαίδευσης, είναι σύνηθες φαινόμενο, ανώτερες θέσεις εξουσίας να αποτελούν ανδρική υπόθεση.
Παράλληλα, οι δάσκαλοι συχνά κατευθύνουν συγκεκριμένες συμπεριφορές μέσα στην τάξη ανάλογα με το φύλο των μαθητών, υπενθυμίζοντας στα παιδιά ότι είναι αγόρια ή κορίτσια. Ειδικότερα, στα κορίτσια ο δάσκαλος φαίνεται να είναι πιο αυστηρός όταν κάνουν μια αταξία κατά τη διάρκεια του μαθήματος και πιο απαιτητικός όσον αφορά τις επιδόσεις τους. Έτσι, τα κορίτσια συμπεριφέρονται µε δειλία και υπακοή για να λαμβάνουν την αποδοχή και την επιβράβευση του δασκάλου. Αντίθετα τα αγόρια τείνουν να είναι πιο ανήσυχα στο μάθημα και καυγαδίζουν ευκολότερα χωρίς να επιπλήττονται γι’ αυτό, ενώ συχνά τους δίνεται πολύ περισσότερος χρόνος για να βρουν μια απάντηση και μεγαλύτερη επιβράβευση.
Συμπληρωματικά, αξίζει να αναφερθεί και το θέμα της σεξουαλικότητας το οποίο αν και πρωταγωνιστεί στον κυκεώνα της σύγχρονης πραγματικότητας, δεν φαίνεται να αφυπνίζει ιδιαίτερα την εκπαιδευτική κοινότητα. Συνήθως ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού παραλείπονται και αποσιωπούνται με το φόβο, μην αναδυθεί κύμα αντιδράσεων. Ξεχνιέται έτσι, ένας από τους ποιο ουσιαστικούς σκοπούς της εκπαίδευσης: ο σεβασμός και η αγάπη προς τη διαφορετικότητα.
Το σχολείο οφείλει να εξελίξει τα παιδιά σε πολίτες που σέβονται και συμπεριφέρονται ισότιμα σε κάθε άτομο ανεξαρτήτως φύλου, καταγωγής ή σεξουαλικής προτίμησης. «Εκεί που ανοίγει ένα σχολείο, κλείνει μια φυλακή», έχει χαρακτηριστικά τονίσει ο Βίκτωρ Ουγκώ. Ας συνειδητοποιήσουμε την αξία, λοιπόν, της εκπαίδευσης, η οποία δεν περιορίζεται απλά στην μεταβίβαση γνώσεων αλλά θέτει τα θεμέλια για μια υγιή και ελεύθερη κοινωνία.
Αν επιθυμείς να διεκδικήσεις υποτροφίες στην Ελλάδα ή το εξωτερικό, ο Οδηγός Υποτροφιών του Citycampus που μόλις κυκλοφόρησε σου προσφέρει ό,τι χρειάζεσαι!
Θέλεις να ενημερώνεσαι έγκυρα και κυρίως έγκαιρα με το πάτημα ενός κουμπιού; Κατέβασε την εφαρμογή μας από το Playstore (citycampus.gr) και διάβασε όλα τα νέα άρθρα εύκολα και γρήγορα!
