Σκακιστική νουβέλα, Stefan Zweig

Tης Μαίρης Καραμπίνα

Το citycampus.gr διάβασε και σου προτείνει το τελευταίο έργο του Stefan Zweig, Σκακιστική Nουβέλα.

«Γιατί όσο πιο περιορισμένα είναι τα όρια ενός πνεύματος, τόσο απ’ την άλλη φτάνει ν’ αγγίζει το άπειρο. Αυτοί οι άνθρωποι, οι φαινομενικά περιθωριακοί και απόβλητοι, χτίζουν με τα δικά τους παράξενα υλικά, σαν τους τερμίτες, ένα είδος μικρόκοσμου, που είναι ταυτόχρονα μοναδικός και αξιοσημείωτος.»

Στο πλοίο που θα αναχωρήσει από το λιμάνι της Νέας Υόρκης με προορισμό το Μπουένος Άιρες και το Ρίο, πολλοί Ευρωπαίοι θα βρουν το μέσο διαφυγής από τα αποτρόπαια εγκλήματα και το στυγνό φασισμό της -χιτλερικής- γηραιάς ηπείρου, επιλέγοντας την Αργεντινή και τη Βραζιλία ως τόπο αυτοεξορίας και αναζήτησης καταφυγίου και ελπίδας. Ανάμεσά τους ο, αυστριακής καταγωγής -ανώνυμος- αφηγητής, που αφ’ ης στιγμής ενημερώνεται για την παρουσία του παγκοσμίου φήμης σκακιστή, Μίρκο Τσέντοβιτς, στο πλοίο, επιδιώκει μία συνάντηση μαζί του, ενώ φιλοδοξεί ακόμη και σε μία αναμέτρηση επί του ασπρόμαυρου ταμπλό. Τα νήματα της ιστορίας θα περιπλεχθούν όταν θα συναντηθεί, απρόσμενα, με τον -επίσης αυστριακό- δρ. Μπ. και την ιδιαίτερης φύσης, πλην όμως σκοτεινή, μεγαλοφυΐα του. Ως πρώην έγκλειστος στα κρατητήρια των Ες Ες, ο δρ. Μπ. δεν μπορεί παρά να φέρει ακόμη τα τραύματα της πνευματικής -δευτερευόντως και της φυσικής- απομόνωσης· κυριότερα, δεν μπορεί παρά να φέρει ακόμη τα τραύματα συγκεκριμένων διανοητικών διεργασιών που, ως μηχανισμοί άμυνας, τέθηκαν σε λειτουργία κατά τη διάρκεια της παραμονής του εκεί: πνευματικός εθισμός και νοητική διαταραχή μονομανίας καταδεικνύονται ως προϊόντα της προσπάθειας να δραπετεύσει, έστω νοητικά, από τον καταναγκαστικό εγκλεισμό και την επιβεβλημένη ανυπαρξία. Τα πιόνια τελικά θα στηθούν ανάμεσα στον παγκόσμιο πρωταθλητή (στο πρόσωπο του οποίου ο συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία να καυτηριάσει εύστοχα, συγχρόνως και να υπογραμμίσει τη μονομέρεια και την αμάθεια ως γενεσιουργούς αιτίες της μεγαλομανίας, της υπεροψίας και της εγωπάθειας) και τον δρ. Μπ. για μία παρτίδα, στην οποία, όμως, ο “κίνδυνος” της ήττας δεν είναι ο μοναδικός που ελλοχεύει.

Αν και γραμμένο απλά και χωρίς εξεζητημένο λόγο, το αφήγημα ενέχει κάποιο βαθμό δυσκολίας, ο οποίος έγκειται μάλλον στον τρόπο με τον οποίο ο αναγνώστης θα επιλέξει να το διαβάσει και, συνεπαγόμενα, να το «αντιμετωπίσει»: ως μία ιστορία για το σκάκι και τον πνευματικό εθισμό σε αυτό ή ως έναν περίτεχνα σκιαγραφημένο παραλληλισμό της πάλης του πνεύματος και της φαντασίας ενάντια στη λογική;

Το, συγκεκαλυμμένα αυτοβιογραφικό, βιβλίο του Stefan Zweig (που μεταξύ άλλων, απηχεί και το αποτύπωμα της προσωπικής σχέσης του ίδιου με τον Sigmund Freud) «υπηρετώντας» πιστά το αφηγηματικό είδος στο οποίο ανήκει -εκείνο της νουβέλας- , αφ’ ενός κατορθώνει την απαραίτητη εμβάθυνση στους χαρακτήρες, χωρίς ωστόσο να πλατειάζει, και αφ’ ετέρου, αποφεύγοντας τις περιττεύουσες «διδαχές», συμπυκνώνει ουσιαστική τροφή για σκέψη αναφορικά με τις, πάντα «περίεργες» και ποτέ πλήρως εξερευνημένες και σε όλο το φάσμα τους ιδωμένες, δομές και λειτουργίες του ανθρώπινου ψυχισμού, όσο και για τους εκάστοτε «ένδον δαίμονες» (υπό κάθε σημασία που δύναται να προσλάβει η εν λόγω φράση, και όχι μόνο εκείνης που της αποδίδεται κατά τον στωικισμό) που ανέκαθεν αποτέλεσε “αντικείμενο” προς συζήτηση και φιλοσοφική διερεύνηση. Και όλα αυτά, υπό το πρίσμα της, κατά περίπτωση περισσότερο ή λιγότερο αδρούς, βαρβαρότητας, ως ίδιον των σύγχρονων κοινωνικο-πολιτικών δεδομένων.

Σε κάθε περίπτωση, η «σκακιστική νουβέλα» είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται απνευστί -το μικρό του μέγεθος και η μόλις 110 σελίδων έκτασή του το επιτρέπουν άλλωστε-, συγχρόνως δε και μεστό αλληγορικών και φιλοσοφικών προεκτάσεων που, δικαίως το καθιστούν ένα από τα πιο μεγάλα μικρά βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Διάβασέ το: αν θέλεις ένα καλογραμμένο και μικρής έκτασης κλασσικό κείμενο ικανό να τροφοδοτήσει ποικιλοτρόπως τη σκέψη σου.

Μην το διαβάσεις: αν ψάχνεις έναν οδηγό για το πώς θα μάθεις σκάκι.

Stefan Zweig γεννήθηκε το 1881 στη Βιέννη και αυτοκτόνησε στη Βραζιλία το 1942. Μολονότι ασχολήθηκε με αρκετά και, μεταξύ τους πολύ, διαφορετικά λογοτεχνικά είδη (θέατρο, ποίηση, μυθιστορηματικές βιογραφίες, λογοτεχνικές κριτικές και μεταφράσεις), κατέστη παγκοσμίως γνωστός χάρη στις νουβέλες του, ανάμεσα στις οποίες “Η σύγχυση των συναισθημάτων”, “Αμόκ”, “Εικοσιτέσσερις ώρες από τη ζωή μιας γυναίκας” κ.α.

**Η Σκακιστική νουβέλα έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο -γερμανικής παραγωγής ταινία του 1960, σε σκηνοθεσία Gerd Oswald– και στο θέατρο.

Το βιβλίο «Σκακιστική νουβέλα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΓΡΑ, σε μετάφραση Μαρίας Αγγελίδου.

Αν επιθυμείς να διεκδικήσεις υποτροφίες στην Ελλάδα ή το εξωτερικό, ο Οδηγός Υποτροφιών του citycampus που μόλις κυκλοφόρησε σου προσφέρει ό,τι χρειάζεσαι!

Θέλεις να ενημερώνεσαι έγκυρα και κυρίως έγκαιρα με το πάτημα ενός κουμπιού; Κατέβασε την εφαρμογή μας από το Playstore (citycampus.gr) και διάβασε όλα τα νέα άρθρα εύκολα και γρήγορα!