#Debate: Ενημέρωση ή Ψυχαγωγία;
της Αναστασίας Ρέππα & της Κατερίνας Μαρίντσιου
#Υπέρ: Ενημέρωσης και Media Literacy
“If you don’t read the newspaper, you’re uninformed. If you read the newspaper, you’re mis-informed”. Αυτή είναι μια ρήση γνωστή που αποδίδεται στον Mark Twain κι εμπεριέχει την αντίφαση που χαρακτηρίζει το σύγχρονο κόσμο, τα ΜΜΕ και τη σχέση μεταξύ των.
Ιδίως στη σημερινή εποχή της μετά-αλήθειας, των fake news, της προωθημένης εχθρότητας
προς τα mass media, καθώς και του γενικότερου αισθήματος έλλειψης εμπιστοσύνης που συνοδεύει τη φράση «μέσα μαζικής επικοινωνίας» αναδεικνύεται η ανάγκη να εξερευνήσει και να επανεξετάσει κανείς τη σημαντικότητα της ενημέρωσης ως αξία καθαυτή μα και τις λειτουργικές προεκτάσεις της. Μπορεί να λειτουργήσει μια δημοκρατική κοινωνία, ως τέτοια, και να συνεχίσει να αναπαράγεται με τους όρους που δομήθηκε δίχως την ενημέρωση, δίχως ενσυνείδητα πληροφορημένους πολίτες; Η απάντηση είναι πως όχι. Δεν μπορεί. Δεν ευσταθεί η έννοια της δημοκρατικής κοινωνίας χωρίς συμμετοχικούς και άρα ενημερωμένους πολίτες. Η ενημέρωση/πληροφόρηση συνιστά conditio sine qua non για τη συνέχιση μιας υγιούς ευνομούμενης πολιτείας.
Η ενημέρωση είναι αυτή που δίνει τα απαραίτητα εφόδια κι εργαλεία στον πολίτη ώστε αυτός να είναι σε θέση να ασκήσει το δημοκρατικό του δικαίωμα/υποχρέωση. Η συνεχής, διαρκής έκθεση σε ποικίλου είδους πληροφορίες και «λόγους» διαμορφώνει υποκείμενα με κριτική σκέψη ικανά να διαχειριστούν την πραγματικότητα και να ασκήσουν έλεγχο στους εκπροσώπους της εξουσίας αφενός αλλά και στα ίδια τα μέσα επικοινωνίας κι ενημέρωσης αφετέρου, δημιουργώντας μια αμφίδρομη ισότιμη σχέση.
Δε θα μπορούσε κανείς να παραλείψει τη σημασία της ενημέρωσης αναφορικά με τους πολίτες-καταναλωτές. Η ύπαρξη προσφοράς πληθώρας προϊόντων και υπηρεσιών αξιώνει τη γνώση των καταναλωτών γι’ αυτά, ώστε να δύναται η αναπαραγωγή μια υγιούς ανταγωνιστικής καπιταλιστικής οικονομίας.
Το ζήτημα της «έξυπνης» κατανάλωσης δεν αφορά μόνο σε προϊόντα και υπηρεσίες αλλά προεκτείνεται και στις πληροφορίες που λαμβάνουμε, την εποχή των social media, της τάχιστης διάδοσης της (όποιας) πληροφορίας και της κατασκευής μέσων και διαύλων επικοινωνίας κι ενημέρωσης από τον οποιοδήποτε με έναν «εξωθεσμικό» τρόπο. Καθίσταται απαραίτητη η εκπαίδευση στη διήθηση της πληροφορίας και της εξέτασης του μέσου.
#Υπέρ: Ψυχαγωγίας
Εδώ και πολλά χρόνια, ενημέρωση και ψυχαγωγία κοντράρονται μεταξύ τους για το ποια είναι προτιμότερη. Άλλοτε επικρατεί η μία και άλλοτε η άλλη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ότι ψυχαγωγικές και ενημερωτικές εκπομπές δίνουν μάχη κάθε πρωί προκειμένου να κερδίσουν το κοινό και να αναδειχθούν πρώτες στα μηχανάκια της AGB.
Ποια από τις δύο όμως είναι πραγματικά η καλύτερη και κυρίως, ποια προσφέρει κάτι το ουσιαστικό στον άνθρωπο; Η απάντηση είναι πως και οι δύο είναι ωφέλιμες, αλλά κατά τη γνώμη μου, η ψυχαγωγία υπερτερεί.
Όπως πολλοί τομείς της καθημερινότητάς μας, μεταξύ αυτών και η ενημέρωση, έτσι και η ψυχαγωγία έχει το μελανό στοιχείο της, αφού δυστυχώς οι περισσότεροι την συγχέουν με την διασκέδαση γενικά. Ωστόσο, υπάρχει η γνήσια ψυχαγωγία, αυτή που συμβάλλει στην αγωγή της ψυχής αλλά και στην ψυχοσωματική ανανέωση του ατόμου. Μέσω της γνήσιας ψυχαγωγίας λοιπόν, ο άνθρωπος αποφορτίζεται από τα άγχη και τις πιέσεις της καθημερινότητας, ενώ ανακαλύπτει παράλληλα την ευχάριστη πλευρά της ζωής. Γιατί άλλωστε να πρέπει να ενημερωνόμαστε συνεχώς για άσχημα συμβάντα και να μη βλέπουμε την όμορφη πλευρά; Θα πρέπει να υπάρχουν στιγμές που θα ηρεμούμε, θα χαλαρώνουμε και θα νιώθουμε, έστω και για λίγο, ότι όλα θα πάνε καλά.
Εκτός από την ηρεμία και την απαλλαγή από τις πιέσεις της καθημερινότητας, ο άνθρωπος μπορεί να βελτιώσει τον χαρακτήρα του. Καθώς μέσω της ψυχαγωγίας αποβάλλει τα άγχη, η διάθεσή του αναζωογονείται ενώ νιώθει συναισθηματική πληρότητα όταν ασχολείται με κάτι ψυχαγωγικό που του αρέσει πραγματικά. Έτσι, ο ελεύθερος χρόνος του αποκτά νόημα, αφού ασχολούμενος με κάτι ευχάριστο, τον αξιοποιεί σωστά, αρκεί να μην παρασύρεται από ανούσιους τρόπους διασκέδασης.
Μέσω της γνήσιας τέχνης όπως το θέατρο, ο κινηματογράφος και η μουσική, διαφόρων καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων αλλά και επισκέψεων σε ιστορικούς χώρους, για παράδειγμα μουσεία, το άτομο μπορεί να αναπτύξει την κρίση του και τους προβληματισμούς του, τόσο αναφορικά με αυτά που είδε όσο και σε ευρύτερο επίπεδο. Εξίσου σημαντικό είναι το ότι με αυτόν τον τρόπο καλλιεργεί την αισθητική και τη φαντασία του και εμβαθύνει περισσότερο σε σημαντικά γεγονότα και αξίες. Επίσης, μέσω του αθλητισμού και της συμμετοχής σε πολιτιστικές δραστηριότητες, ο καθένας μπορεί να καλυτερεύσει την ποιότητα ζωής του, να καλλιεργήσει το ταλέντο του και να κοινωνικοποιηθεί γνωρίζοντας νέους ανθρώπους. Εξίσου, μέσω του εθελοντισμού, αποκτά ηθικές αξίες, αλλά και μαθαίνει να εκτιμά όσα έχει.
Η αξία της γνήσιας ψυχαγωγίας είναι τόσο μεγάλη που μπορεί να σε βελτιώσει ως άνθρωπο, να σε κάνει να καταλάβεις ότι δεν υπάρχει κανένας διαχωρισμός, ειδικά μεταξύ φυλών και εθνοτήτων, αλλά ούτε μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το κυριότερο όμως είναι ότι μαθαίνεις τι πραγματικά έχει αξία και τι όχι.
Η ψυχαγωγία εν τέλει, σε κάνει να ξεφεύγεις από την δύσκολη και ανιαρή πραγματικότητα, να χαμογελάς, να μαθαίνεις. Η ψυχαγωγία είναι ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ! Νιώσε το!
