“Όσον αφορά όμως ειδικά την εκπαιδευτική διαδικασία, θα πρέπει να τονιστεί ότι δεν είναι όλα ζήτημα χρημάτων. Όπως είπα και πριν, είναι ζήτημα ανθρώπινης επαφής και ζωντανού διαλόγου μεταξύ διδάσκοντος και διδασκομένου. Αυτό το στοιχείο δεν πρέπει να το χάσουμε στο όνομα της εξοικονόμησης χρημάτων.”
Ο κ. Σπυρίδων Βλαχόπουλος είναι Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Σε προπτυχιακό επίπεδο διδάσκει Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, Συνταγματικό Δίκαιο, Εφαρμογές Δημοσίου Δικαίου, Ελληνική Πολιτική και Συνταγματική Ιστορία, Θεμελιώδη δικαιώματα για αλλοδαπούς φοιτητές, ενώ σε Μεταπτυχιακό διδάσκει Συνταγματικό Δίκαιο.
Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε με τον CEO του citycampus.gr Κωνσταντίνο Πολέμη και αποτελεί μέρος της δημοσιογραφικής έρευνας του citycampus.gr για την τηλεκπαίδευση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Κ. Βλαχόπουλε, σας ευχαριστούμε θερμά για την αποδοχή της πρόσκλησής μας να μας μιλήσετε για την τηλεκπαίδευση στα Πανεπιστήμια. Πιστεύετε ότι η τηλεκπαίδευση, όπως προέκυψε και εφαρμόστηκε από την έναρξη της πανδημίας CoVid19 είναι μια αναγκαιότητα η μια ευκαιρία και γιατί;
Η τηλεκπαίδευση αποτέλεσε μία αναγκαιότητα. Από τη στιγμή κατά την οποία δεν ήταν δυστυχώς εφικτή η δια ζώσης διδασκαλία, δεν υπήρχε άλλη λύση εκτός από αυτήν της τηλεκπαίδευσης. Συνεπώς, ήμασταν εκ των πραγμάτων υποχρεωμένοι να ακολουθήσουμε την τηλεκπαίδευση προκειμένου να μην σταματήσει η εκπαιδευτική διαδικασία.
Πόσο εξοικειωμένος ήσασταν στην έναρξη της τηλεκπαίδευσης με τη συγκεκριμένη πρακτική;
Κατά την έναρξη της τηλεκπαίδευσης, ήμουν λίγο εξοικειωμένος με αυτήν. Οι συνεδριάσεις των συλλογικών πανεπιστημιακών οργάνων διεξάγονταν με το σύστημα e-presence, άρα μία καταρχήν εξοικείωση υπήρχε. Από κει και πέρα, όμως, έπρεπε να εμβαθύνουμε τις γνώσεις μας και να αποκτήσουμε περαιτέρω εξειδίκευση με τα συστήματα τηλεκπαίδευσης.
Ποια πιστεύετε ότι ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισαν οι φοιτητές σας κατά την εφαρμογή της τηλεκπαιδευσης;
Η νεολαία είναι πολύ εξοικειωμένη με τις εφαρμογές των νέων τεχνολογιών. Κατά συνέπεια, δεν θα έλεγα ότι οι φοιτητές αντιμετώπισαν ιδιαίτερα προβλήματα, πέρα από τα προβλήματα σύνδεσης στο διαδίκτυο που εμφανίζονταν κάποια χρονικά διαστήματα.
Ήταν έτοιμο το Τμήμα σας να αντιμετωπίσει τις πρώτες δυσκολίες που προέκυψαν από την εφαρμογή της τηλεκπαίδευσης;
Στην αρχή υπήρχαν πράγματι κάποιες δυσκολίες. Όπως ανέφερα και προηγουμένως, οι διδάσκοντες δεν ήμασταν πλήρως εξοικειωμένοι με τα συστήματα τηλεκπαίδευσης. Επίσης, δεν υπάρχει μία, αλλά περισσότερες «πλατφόρμες» τηλεκπαίδευση, κατά τη διάρκεια δε των παραδόσεων και των εξετάσεων εναλλάσσονταν οι πλατφόρμες αυτές. Γι αυτόν το λόγο προέκυψαν κάποια προβλήματα στην αρχή, τα οποία όμως τα λύσαμε με την καλή συνεργασία του διδακτικού και του διοικητικού προσωπικού στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η αλληλεπίδρασή σας με τους φοιτητές μέχρι ποιο βαθμό επηρεάστηκε;
Τα συστήματα τηλεκπαίδευσης προσφέρουν αρκετές δυνατότητες αλληλεπίδρασης με τους φοιτητές. Υπάρχει η δυνατότητα προφορικής επικοινωνίας, υπάρχει η δυνατότητα οπτικής επαφής με τον φοιτητή αν ανοίξει την κάμερά του και, τέλος, υπάρχει η δυνατότητα διαλόγου μέσω του chat. Είναι, όμως, προφανές ότι η αλληλεπίδραση με τους φοιτητές δεν είναι η ίδια, όπως στην περίπτωση της δια ζώσης διδασκαλίας. Πρώτα από όλα και επειδή ο αριθμός των φοιτητών είναι μεγάλος στη Νομική Σχολή, συνήθως οι κάμερες των φοιτητών είναι κλειστές προκειμένου να μπορεί να λειτουργήσει το σύστημα. Αυτό σημαίνει ότι δεν βλέπεις τους φοιτητές. Δεν μπορείς, λοιπόν, να δεις το πρόσωπό τους και το βλέμμα τους και να διαπιστώσεις έτσι, πόσο πραγματικά τους αρέσει το μάθημα και αν κατανοούν πραγματικά την παράδοση. Το βλέμμα του φοιτητή είναι ο καλύτερος «οδηγός» για τον καθηγητή. Αισθανόμαστε, λοιπόν, ότι χωρίς την εικόνα του φοιτητή διδάσκουμε χωρίς την «πυξίδα» μας. Και επίσης είναι κάπως άχαρο να διδάσκεις μπροστά σε μία οθόνη και όχι μπροστά σε ανθρώπους, και μάλιστα σε νέους ανθρώπους.
Ποια πιστεύετε ότι ήταν η πιο αρνητική πτυχή ή επίπτωση της τηλεκπαίδευσης;
Όπως είπα και πριν, η αλληλεπίδραση με τους φοιτητές δεν είναι η ίδια στην περίπτωση της τηλεκπαίδευσης. Πέραν τούτου, το Πανεπιστήμιο είναι μία κοινότητα ανθρώπων. Η καθημερινή, δια ζώσης επαφή με τους φοιτητές και τους άλλους διδάσκοντες είναι αυτή που δίνει τη χαρά της πανεπιστημιακής ζωής. Η δια ζώσης επαφή λείπει κατά τη διάρκεια της τηλεκπαίδευσης και δεν μπορεί να αντικατασταθεί από καμιά τεχνολογική εφαρμογή. Αποδεικνύεται έτσι για μια ακόμη φορά ότι η ανθρώπινη επαφή είναι αναντικατάστατη.
Ποια θεωρείτε ότι ήταν η πιο θετική πλευρά ή επίπτωση της τηλεκπαίδευσης;
Η πιο θετική πλευρά της τηλεκπαίδευσης ήταν προφανώς το γεγονός ότι συνεχίστηκε η εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό για όλους μας, και για τους φοιτητές και για τους διδάσκοντες. Πέραν όμως τούτου, αξιοποιήσαμε, έστω και σε έκτακτες περιστάσεις, τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα. Μάθαμε, δηλαδή, τα σύγχρονα μέσα τηλεκπαίδευσης, με τα οποία δεν είμαι σίγουρος ότι θα εξοικειωνόμασταν εάν δεν αναγκαζόμασταν να το πράξουμε.
Πιστεύετε ότι η τηλεκπαίδευση αποτελεί μία ευκαιρία για εξοικονόμηση οικονομικών πόρων στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο; Ποια είναι η άποψή σας για την οικονομική παράμετρο της τηλεκπαίδευσης;
Σίγουρα υπάρχει και η πτυχή της εξοικονόμησης πόρων από τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Να σας πω ένα παράδειγμα: πριν από μερικά χρόνια όταν ήμασταν μέλη εκλεκτορικών σωμάτων για εκλογή συναδέλφων σε Πανεπιστήμια εκτός Αθηνών, ταξιδεύαμε στις άλλες πόλεις όπου εδρεύουν τα Πανεπιστήμια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται από την άποψη των εξόδων. Τώρα πλέον, στα εκλεκτορικά σώματα υπάρχει η δυνατότητα τηλεδιάσκεψης, με περαιτέρω συνέπεια την εξοικονόμηση πόρων.
Όσον αφορά όμως ειδικά την εκπαιδευτική διαδικασία, θα πρέπει να τονιστεί ότι δεν είναι όλα ζήτημα χρημάτων. Όπως είπα και πριν, είναι ζήτημα ανθρώπινης επαφής και ζωντανού διαλόγου μεταξύ διδάσκοντος και διδασκομένου. Αυτό το στοιχείο δεν πρέπει να το χάσουμε στο όνομα της εξοικονόμησης χρημάτων. Πέραν τούτου και όσον αφορά ιδίως τους διδασκόμενους, υπάρχει και η αντίστροφη όψη της δημιουργίας πρόσθετων εξόδων, γιατί σίγουρα κάποιοι εξαναγκάστηκαν, ιδίως αυτοί που ανήκουν σε πολυμελείς οικογένειες, να ξοδέψουν χρήματα για την αγορά υπολογιστών.
Προσωπικά προτιμάτε τηλεκπαίδευση ή δια ζώσης εκπαίδευση και γιατί;
Θα είμαι απολύτως σαφής. Προτιμώ την δια ζώσης εκπαίδευση, γιατί είναι αυτή που επιτρέπει την πραγματική αλληλεπίδραση μεταξύ καθηγητή και φοιτητή και είναι η μόνη που πραγματικά επιτρέπει την αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων που προσφέρει ο ζωντανός διάλογος μεταξύ διδάσκοντος και διδασκομένου. Η τηλεκπαίδευση θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε έκτακτες περιστάσεις, όπως αυτή που διανύουμε σήμερα. Επίσης, θα πρέπει να χρησιμοποιείται προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα της διδασκαλίας και γενικότερα του επιστημονικού διαλόγου με πρόσωπα που δεν μπορούν να βρίσκονται δια ζώσης στην αίθουσα διδασκαλίας ή στην αίθουσα του επιστημονικού συνεδρίου.
Πιστεύετε ότι η τηλεκπαίδευση είναι ένας θεσμός που ήρθε για να μείνει μόνιμα έστω και σε κάποια έκταση αν όχι συνολικά; Ποια είναι η άποψη σας στο ζήτημα;
Η τηλεκπαίδευση ήρθε για να μείνει, αλλά μόνο για να χρησιμοποιείται σε έκτακτες περιστάσεις όπως αυτή που διανύουμε σήμερα. Επαναλαμβάνω ότι η τηλεκπαίδευση δεν μπορεί να να αντικαταστήσει την δια ζώσης διδασκαλία, η οποία κατά την άποψή μου θα πρέπει να παραμείνει η βάση και ο πυρήνας της ακαδημαϊκής μας ζωής.
Κ. Βλαχόπουλε, σας ευχαριστώ για την ενδιαφέρουσα συζήτηση!
Και εγώ σας ευχαριστώ!
