Τηλεκπαίδευση: Ίσες ευκαιρίες την εποχή της πανδημίας
Κωνσταντίνος Πολέμης – Ευγενία Πάταρα (Evaluators)
Ειρήνη Νοταρά (Investigative Team Manager)
Σπύρος Κατρανίδης – Ελένη Μπάιμπα – Μαρία Μπούκλη – Στέφη Ράσκοβα – Έλενα Φραγκάκη (Investigative Team)
You must welcome change as the rule, but not as your ruler. -Denis Waitley
Πώς επηρέασε ο COVID-19 την εκπαίδευση στην Ελλάδα
Η μετάβαση από το 2019 στο 2020 έφερε αλλαγές σε όλους τους τομείς σε παγκόσμιο επίπεδο, οδηγώντας και την εκπαίδευση στη μετάβαση από τη δια ζώσης διδασκαλία στην τηλεκπαίδευση, έστω και μερικώς. Η πανδημία οδήγησε τη χώρα σε καθολικό lockdown. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να κλείσουν προσωρινά όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Η εκπαίδευση, όμως, έπρεπε να συνεχιστεί. Ειδικοί και πολιτικοί αποφάσισαν να συνεχίσουν τα ΑΕΙ της χώρας με διδασκαλία μέσω διαδικτύου.
Η διαδικτυακή διδασκαλία έφερε όλο το εκπαιδευτικό προσωπικό και τους φοιτητές αντιμέτωπους με πρωτόγνωρες καταστάσεις, χωρίς να έχει υπάρξει κάποια προετοιμασία. Καθηγητές και φοιτητές βρέθηκαν αντιμέτωποι με ελλείψεις. Ελλείψεις στον εξοπλισμό (υπολογιστές, τάμπλετ, μικρόφωνα κ.ά), στην πρόσβαση στο διαδίκτυο αλλά και στις απαιτούμενες γνώσεις χειρισμού όλων αυτών. Έπρεπε να γίνουν κάποιες απαραίτητες ενέργειες άμεσα, όπου αυτό ήταν δυνατό: να ψηφιοποιηθεί το εκπαιδευτικό υλικό, να βρεθεί πλατφόρμα για την παράδοση των μαθημάτων με ζωντανή αλληλεπίδραση μεταξύ καθηγητών και φοιτητών, να διδαχθούν τα εμπλεκόμενα μέλη πώς να διαχειριστούν τη νέα πραγματικότητα και την τεχνολογία. Η έλλειψη τεχνολογικής παιδείας στην Ελλάδα έγινε έντονα αισθητή.
Η κατάσταση, όπως την αντιμετώπισαν αρχικά τα ιδρύματα, δε θύμιζε σε τίποτα οργανωμένο εκπαιδευτικό σύστημα, παρά δοκιμές και beta εκδόσεις. Η εκπαίδευση έγινε προνόμιο, αφού πολλοί φοιτητές έμειναν εκτός. Φοιτητές που είτε δεν είχαν τα μέσα, είτε τις γνώσεις. Και φοιτητές με ειδικές ανάγκες που τους «ξέχασε» το Σύστημα.
Άτομα με ειδικές ανάγκες
Τα άτομα με οποιαδήποτε αναπηρία έμειναν εκτός πλάνου. Όταν υπάρχει πρόβλημα όρασης ή ακοής, είναι αδύνατο να παρακολουθήσεις online διαλέξεις. Πρέπει να έχεις ειδικό εξοπλισμό και τα μαθήματα να προσφέρονται και σε άλλες μορφές. Για παράδειγμα, όταν δεν μπορείς να δεις, χρειάζεται το εκπαιδευτικό υλικό να προσφέρεται είτε σε μορφή μπράιγ είτε σε ακουστική μορφή. Παρομοίως, άτομα με άλλες δυσκολίες, όπως άτομα με διαταραχή αυτιστικού φάσματος, είναι διαφορετικά και άρα έχουν διαφορετικές ανάγκες. Η καινούρια κατάσταση ήταν πολύ πιο δύσκολη και στρεσογόνα για αυτά. Έπρεπε αρχικά να κατανοήσουν τις αλλαγές και έπειτα να συνηθίσουν τις νέες καταστάσεις. Οπότε, υπάρχουν πολλές κατηγορίες σπουδαστών, που παραμελήθηκαν. Οι αλλαγές ήταν ξαφνικές και πάρθηκαν μέτρα ώστε να καλύψουν την πλειοψηφία, παραβλέποντας πως η ελληνική εκπαίδευση είναι για όλους. Ωστόσο, αργότερα κάποια ιδρύματα έβγαλαν οδηγίες για τα άτομα με αναπηρία.
Φοιτητές με οικονομικές δυσκολίες
Πολλοί φοιτητές, επίσης, αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα και έτσι, αδυνατούν να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους. Για τους φοιτητές αυτούς, πολλές φορές η λύση ήταν η φοιτητική εστία, η σίτιση και η χρήση των υπολογιστών της Βιβλιοθήκης της σχολής τους για έρευνα και συγγραφή εργασιών. Πλέον, αυτό δεν είναι δυνατό. Είναι αρκετά δύσκολο για ένα νοικοκυριό με χαμηλό εισόδημα να μπορέσει να προμηθευτεί υπολογιστή και κατάλληλο εξοπλισμό, ώστε να μπορέσει ο φοιτητής να συμμετέχει στη διδασκαλία εξ αποστάσεως. Και, ομοίως, δεν μπορεί να έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο, πληρώνοντας κάθε μήνα συνδρομή.
Υπάρχουν και σπουδαστές οι οποίοι, πριν την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, είχαν ασχοληθεί λίγο έως καθόλου με τους υπολογιστές και τα διάφορα χρήσιμα εργαλεία που προσφέρει το διαδίκτυο για την εκπόνηση φοιτητικών εργασιών. Αυτό οφείλεται είτε σε οικονομικούς ή ακόμα και σε ηλικιακούς παράγοντες. Π.χ. πολλοί σπουδαστές είναι μεγαλύτερης ηλικίας, μεγαλωμένοι αλλιώς, με άλλα μέτρα και σταθμά. Για παράδειγμα, μία φοιτήτρια άλλης γενιάς δε διαθέτει την ίδια εξοικείωση με την τεχνολογία με μία φοιτήτρια της γενιάς του ‘90 ή του 2000.
Ποιοι έχουν πρόσβαση στην τηλεκπαίδευση;
Συνοψίζοντας τις παραπάνω παρατηρήσεις, πρόσβαση στην (τηλ)εκπαίδευση δεν έχουν όλοι, αλλά, όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα, τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες και την τύχη να μην είναι άτομα με ειδικές ανάγκες.
Ψυχολογικοί παράγοντες
Εφόσον έχουν αλλάξει τα δεδομένα και η πραγματικότητα, δεν είναι δυνατό να κρίνουμε με βάση παλιά δεδομένα και ξεπερασμένα κριτήρια. Δεν μπορούμε να κρίνουμε αποτελεσματικά, όταν η καθημερινότητα ξεπερνάει το φυσιολογικό κι αυτό που είχαμε συνηθίσει τόσα χρόνια. Η σύγχρονη κοινωνία βιώνει πρωτοφανείς προκλήσεις και πρωτόγνωρες καταστάσεις, την έξαρση ενός ιού, τις επιπτώσεις μίας πανδημίας και την αλλαγή της καθημερινότητας σε όλους τους τομείς. Η χρήση μάσκας, η απαγόρευση κυκλοφορίας, ο περιορισμός της ελευθερίας και οι πρόσθετες δυσκολίες είναι πράγματα, τα οποία δεν μπορεί ο μέσος άνθρωπος να αντιμετωπίσει με ψυχραιμία. Δεν μπορούμε να απαιτούμε από αυτόν να είναι πλήρως λειτουργικός. Ανάλογα δεν μπορούμε να απαιτήσουμε από τους φοιτητές να ανταποκριθούν άμεσα στις αλλαγές, σαν να ήταν μηχανές.
Πολλά άτομα πέρασαν ένα ψυχολογικό σοκ ή έπεσαν “θύματα” της τρομολαγνείας. Συναισθήματα, όπως το άγχος, το στρες, ο φόβος και η άγνοια δεν αποτελούν ευνοϊκοί παράγοντες για την παιδεία. Δεν μπορείς να συγκεντρωθείς στα μαθήματά σου, όταν ακούς άσχημες ειδήσεις από όλο τον κόσμο και δεν ξέρεις τι θα φέρει η επόμενη μέρα. Ειδικά όταν κανείς δεν είναι σε θέση να απαντήσει στα ερωτήματά σου και η κατάσταση είναι μετέωρη και συνεχώς διαμορφώνεται από τα καινούρια δεδομένα με μεγάλη ταχύτητα.
Επιπλέον πολλοί φοιτητές επέστρεψαν στο πατρικό τους σπίτι. Για πολλούς, η φοίτηση σε μία άλλη πόλη ήταν διέξοδος κινδύνου. Διέξοδος από μία πραγματικότητα στην οποία δεν πρωταγωνιστεί το μοντέλο της “ευτυχισμένης οικογένειας”. Ή από έναν τόπο και μία κοινωνία, η οποία αποδεικνυόταν τοξική για αυτούς, κάνοντας κακό στην ψυχική τους υγεία. Όταν δεν νιώθεις αποδεκτός ή ευτυχισμένος σε έναν τόπο από τον οποίο δεν έχεις καλές αναμνήσεις, η ευκαιρία να αλλάξεις περιβάλλον σπουδάζοντας κάτι που σε ευχαριστεί είναι ανεκτίμητη. Οι συνθήκες έγιναν αντίξοες: Δουλειές σπιτιού, τηλεργασία άλλων μελών της οικογένειας, χαμηλή απόδοση και ταχύτητα του διαδικτύου, έλλειψη χώρου απομόνωσης, παρουσία μικρών παιδιών μέσα στο σπίτι που θέλουν προσοχή και παιχνίδια για να κατονομάσω μερικές και να μην αναφερθώ στα πιθανά φαινόμενα οικογενειακής βίας.
Γενικές Παρατηρήσεις
Σύμφωνα με την ετήσια παγκόσμια έκθεση για την παιδεία, της UNICEF, 1 στα 3 παιδιά παγκοσμίως έμεινε χωρίς εκπαίδευση (463 εκατομμύρια παιδιά), ενώ στην Ελλάδα, μεγάλο μέρος φοιτητών σταμάτησε προσωρινά ή θα σταματήσει οριστικά την εκπαίδευσή του. Πολλά ανθρώπινα δικαιώματα καταπατήθηκαν κι ο αγώνας για αυτά επέστρεψε πολλά βήματα πίσω. Υπάρχει έλλειψη σωστής ενημέρωσης, κατάλληλων μέσων και πλάνου που να τους συμπεριλαμβάνει όλους. Pροκύπτει πως η τηλεκπαίδευση είναι ατομική ευθύνη και η ανώτατη εκπαίδευση πολλών ταχυτήτων.
Η δημόσια εκπαίδευση ασθενεί, ενώ η ιδιωτική ανθίζει. Υπάρχει μείωση προϋπολογισμού για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και καθυστερήσεις στα σχέδια επαναλειτουργίας. Την εποχή της τηλεκπαίδευσης, το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών γίνεται όλο και πιο εμφανές. Αντίστοιχα αναμένουμε να συμβεί και με το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών φοιτητών. Γιατί, οι φοιτητές πλούσιων οικογενειών έχουν περισσότερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν τις καινούριες προκλήσεις και να καλύψουν μαθησιακές δυσκολίες και ελλείψεις. Ωστόσο, στον ελληνικό χώρο, δεν παρατηρούνται διακρίσεις μεταξύ των δύο φίλων στην ανώτατη εκπαίδευση.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανησυχεί για το μέλλον, αφού θεωρεί πως η δύσκολη πρόσβαση για πολλούς μαθητές στη σχολική εκπαίδευση, θα μειώσει τις μελλοντικές εισοδηματικές προοπτικές μιας ολόκληρης γενιάς και θα επηρεάσει αρνητικά την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα στο σύνολό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για αυτό και κρίνει απαραίτητο το κλείσιμο του ψηφιακού χάσματος.
Πηγές – Αναφορές:
https://www.lesvosnews.net/articles/news-categories/politiki/plirosame-polla-de-tha-plirosoyme-xana
https://www.lawspot.gr/nomika-blogs/haris_politis/koronoios-dimosia-ygeia-kai-anthropina-dikaiomata
https://www.huffingtonpost.gr/entry/koronoios-kai-mathese_gr_5ebe729fc5b6947fa4cfc993
https://www.pagenews.gr/2020/10/30/kosmos/ekpaideusi-kai-koronoios-i-paideia-ekpempei-sos/
https://www.onassis.org/el/initiatives/onassis-special-education/world-autism-midst-pandemic