Στη σίγαση…
“We do not learn from experience,
we learn from reflecting on experience”
John Dewey
Διαρκώς η ζωή κυλάει…γεγονότα συμβαίνουν κι εμείς είτε ως πρωταγωνιστές είτε ως κομπάρσοι απλά συμπαρασυρόμαστε αβίαστα στα ορμητικά νερά τους, πλέουμε, προσπερνάμε, προχωράμε. Όλα μοιάζουν αυτοματοποιημένα κι έτσι εύκολα γίνονται συχνά αντιληπτά ως ανούσια και εφήμερα. Υστερικά αγχωνόμαστε να προλάβουμε κάτι συνεχώς. Να μεγαλώσουμε γρήγορα, να φάμε γρήγορα, να μάθουμε γρήγορα, να γνωρίσουμε γρήγορα, να ενημερωθούμε γρήγορα, να μιλήσουμε γρήγορα, να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε γρήγορα. Το μυαλό συνέχεια τρέχει, τρέχει να προλάβει και να επεξεργαστεί όσο πιο πολλά ερεθίσματα μπορεί σε μικρότερο χρονικό διάστημα…Δε σταματάει για να σκεφτεί, για να αναστοχαστεί τι συμβαίνει γύρω του ή/ και μέσα του. Κι, ενώ το καθημερινό πρόγραμμα φαίνεται τόσο γεμάτο, στο τέλος της ημέρας απλά υπάρχει μία διάχυτη αίσθηση ότι ο χρόνος πέρασε ανεκμετάλλευτος, αφήνοντας πίσω του ένα απογοητευτικό κενό.
Πού, όμως, οφείλεται αυτή η δυσφορική αίσθηση; Και, τί συντελεί σε αυτό το μανιακό κυνηγητό; Αυτή η ιδιαίτερη συνειδητοποίηση προέκυψε από προσωπικές παρατηρήσεις και συνδέθηκε σχεδόν πολύ απλοϊκά, μέσω του δικού μου αντιληπτικού πρίσματος, με δυο σύγχρονες καταστάσεις που μοιάζουν να σχετίζονται ενδεχομένως με τους περισσότερους (κυρίως) νέους. Ο λόγος εδράζεται αφενός, στην ολοένα και αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου και, εν συνεπεία, των social media και, αφετέρου, στην έλλειψη αναστοχαστικότητας επί των καθημερινών μας εμπειριών, μιας διαδικασίας δηλαδή ενδοσκόπησης και ηθελημένης επεξεργασίας τόσο εξωτερικών όσο και εσωτερικών ερεθισμάτων.
Κατ’ αρχάς, για να μπορέσουμε να κάνουμε την απαραίτητη σύνδεση μεταξύ των προαναφερθέντων καταστάσεων, είναι απαραίτητο να διελευκανθεί η έννοια της αναστοχαστικότητας. Η διαδικασία του αναστοχασμού αποτελεί μία εσωτερική πνευματική διεργασία. Με τον επιστημονικό όρο, ίσως, να μιλάγαμε για μία μεταγνωστική διαδικασία ( δηλαδή, γνώση και ενημερότητα του υποκειμένου για τις γνωστικές του διεργασίες) εφόσον αφορά σκέψη(/-εις) που εμφανίζεται μετά από κάποιο στοχασμό. Άρα, ουσιαστικά είναι η σκέψη επί της σκέψης.
Ο σκοπός μίας τέτοιας δυνατότητας του ανθρώπου είναι να μετατρέπει τα καθημερινά του βιώματα σε ουσιαστική και χρηστική για το ίδιο γνώση, γενικευμένη έτσι ώστε να είναι ευέλικτη και προσαρμόσιμη σε διαφορετικά περιβάλλοντα και συνεπώς σε διαφορετικές κάθε φορά καταστάσεις και ανάγκες. Η αναστοχαστική πρακτική είναι ουσιαστικά μία εσωτερική αυτοπαρατήρηση, η οποία περιλαμβάνει κάποιου είδους αυτοκριτική (όχι απαραίτητα με την αυστηρή απόδοση θετικού ή αρνητικού προσήμου), απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου να επέλεθει η απαιτούμενη και αναγκαία αυτοβελτίωση. Η αναστοχαστικότητα είναι μία εμβάθυνση στην εμπειρία σε μία προσπάθεια νοηματοδότησης, κατανόησης και αποδοχής της.
Ποιες, όμως, είναι οι προϋποθέσεις της αναστοχαστικότητας; Πως εντοπίζεται και συνειδητοποιείται από το άτομο; Μαθαίνεται και εξασκείται ή απλά συμβαίνει;
Κατά κύριο λόγο, η διαδικασία του αναστοχασμού είναι μία εξελισσόμενη και άρα εξασκούμενη πρακτική. Σίγουρα, όλοι μας ανά στιγμές ακούμε αυτή τη μικρή εσωτερική φωνούλα να σχολιάζει για πράγματα που συμβαίνουν ή συνέβησαν και να προσπαθεί να βγάλει κάποια άκρη, να δώσει μία ερμηνεία ή να αιτιολογήσει κάτι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να έχουμε εντρυφήσει στο διαλογισμό. Συνεπώς, ένα κομμάτι της αναστοχαστικότητας σαφώς υπάρχει στον καθένα από εμάς. Παρόλα ταύτα, ο αναστοχασμός είναι ένα προϊόν που θέλει ορισμένον κόπο και σίγουρα τρόπο. Αποτελεί μία διεργασία η οποία, πρώτ’ απ’ όλα, απαιτεί προσωπικό ελεύθερο χρόνο, ησυχία, ηρεμία και αποστασιωποίηση από οποιαδήποτε πηγή διάσπασης (όλα αυτά κρούουν τον κώδωνα για απομάκρυνση από κάθε συσκευή τύπου smartphone, λέω εγώ τώρα, με φωτάκια και ήχους σε κάθε μήνυμα, μαιλ ή ειδοποίηση!). Όπως και να το κάνουμε, είναι μία “δραστηριότητα” μοναχική, και η μοναξιά όταν είναι για κάποιο χρονικό διάστημα και υπό ορισμένες συνθήκες, είναι πλέον ευεργετική, ή μάλλον θα ήταν πιο συνετό να την χαρακτηρίσω απαραίτητη (και όχι, το να είσαι στο σπίτι μόνος αλλά να έχεις δίπλα λάπ τοπ, κινητό και τηλεόραση ανοιχτά, ΔΕΝ είναι μοναξιά αυτό, μην ξεγελιέσαι!!!).
Και κάπως έτσι, μόλις τελέστηκε η σύνδεση των δύο προαναφερόμενων καταστάσεων από τα “μικρά”, ελαφρώς περιπαιχτικά, παρενθετικά σχόλια. Για να γίνουν, λοιπόν, όλα τα παραπάνω, για να μπορέσει δηλαδή κάποιος να αναστοχαστεί πάνω στον εαυτό του, στις επιθυμίες του, στις πρακτικές του και γενικότερα στα βιώματα του, είναι αναγκαία, στην αρχή τουλάχιστον, η εξάσκηση της αναστοχαστικής διαδικασίας. Είναι πολύ δύσκολο σήμερα να μπορέσεις να αποστασιωποιηθείς από όλους και από όλα, όταν διαρκώς βρίσκεσαι σε μία “σύνδεση” είτε με τον παγκόσμιο ιστό θέλοντας να ενημερωθείς, είτε με τις άπειρες εφαρμογές προκειμένου να ψυχαγωγηθείς, είτε με άλλα άτομα μέσω messenger, whats up και όλα τα λοιπά, είτε απλά να σκοτώνεις (και δεν το βάζω σε εισαγωγικά γιατί κυριολεκτικά σκοτώνεις -πυροβολείς στο ψαχνό!) την ώρα σου “σκρολάροντας” στο facebook ή στο instagram. Καταλήγει, τελικά στις μέρες μας, πολύ μεγάλη υπόθεση το να μπορέσουμε απλά να “παρουμε τον χρόνο μας” και ακόμα περισσότερο να μπορέσουμε να τον αξιοποιήσουμε δημιουργικά και θεραπευτικά ως προς εμάς τους ίδιους πρώτα από όλα.
Η εξάντληση του χρόνου μας στην ευκολία, στην πολυτροπικότητα και στην ταχύτητα των προσφερόμενων από το ιντερνετ ερεθισμάτων, καθιστούν τον ελεύθερο χρόνο εν τέλει πολύτιμο και δυσέρευτο αγαθό στην αυθεντική του μορφή, γεγονός που δεν ζημιώνει μόνο την αναστοχαστική προσωπική συμπεριφορά, αλλά ένα σύνολο δραστηριοτήτων και εμπειριών, με αποτέλεσμα πολλές φορές την πνευματική και συναισθηματική εξουθένωση. Στο συγκεκριμένο ζήτημα του αναστοχασμού, δεν τίθεται ούτε στο ελάχιστο το ζήτημα της σημαντικότητάς του για την βελτίωση πρώτα του εαυτού μας ως ατόμου και ύστερα της ποιότητας της ζωής μας. Όπως, πολύ εύστοχα τέθηκε στην αρχαιότητα ακόμη από έναν από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους που έχουν υπάρξει, το σωκρατικό, κλασσικό γνωμικό “γνῶθι σαὐτόν”, από τους κυριότερους σκοπούς του ανθρώπου- αν όχι ο μοναδικός- είναι η αυτογνωσία. Μοιάζει, λοιπόν, αδύνατον σήμερα να ξεχνάμε μέσα στη βιασύνη και την πολυπλοκότητα τον ίδιο τον άνθρωπο ή να μειώνουμε την αξία της διερεύνησης του εαυτού.
Έτσι, μήπως θα ήταν καλύτερο ορισμένες φορές να βάζαμε στη σίγαση το κινητό και τις ειδοποιήσεις του και να διεκδικήσούσαμε και πάλι το χαμένο μας χρόνο πίσω; Τον χρόνο που αναμφισβήτητα χρειαζόμαστε ώστε να νοηματοδοτήσουμε τη ζωή μας και άρα να νιώσουμε και πάλι γεμάτοι…;
Πολλές ευχαριστίες τόσο για την εμπνευση όσο και για την εισαγωγή στις βασικές έννοιες και αρχές της αναστοχαστικής ιδιότητας στον μεταδιδακτορικό ερευνητή και καθηγητή, Αλέξη Μπραϊλα.
Αν επιθυμείς να διεκδικήσεις υποτροφίες στην Ελλάδα ή το εξωτερικό, ο Οδηγός Υποτροφιών του citycampus που μόλις κυκλοφόρησε σου προσφέρει ό,τι χρειάζεσαι!
Θέλεις να ενημερώνεσαι έγκυρα και κυρίως έγκαιρα με το πάτημα ενός κουμπιού; Κατέβασε την εφαρμογή μας από το Playstore (citycampus.gr) και διάβασε όλα τα νέα άρθρα εύκολα και γρήγορα!
