STEM: Ποιές είναι οι επαγγελματικές προοπτικές του;
του Σπύρου Κασάπη
Αυτόνομα αυτοκίνητα, ρομπότ, drones και νοήμονες υπολογιστές, ακούγεται σαν ταινία επιστημονικής φαντασίας αλλά είναι πλέον η πραγματικότητα. Μεταξύ 2000 και 2010, οι θέσεις εργασίας που σχετίζονται με την τεχνολογία τριπλασιάστηκαν σε σχέση με τους υπόλοιπους εργασιακούς τομείς, ενώ φέτος –μόνο στις ΗΠΑ- εκτιμάται ότι άνοιξαν 2.4 εκατομμύρια νέες θέσεις απασχόλησης. Ο ευρύς τομέας του STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics) είναι αναμφισβήτητα αυτός με την μεγαλύτερη ζήτηση στην αγορά εργασίας και η ταχύρρυθμη ανάπτυξη ορισμένων πεδίων προβλέπεται ότι θα μεταμορφώσει οριστικά τον χάρτη της αγοράς εργασίας. Ποια είναι αυτά τα πεδία και ποια πτυχία ή μεταπτυχιακά θα εξασφαλίσουν αμέτρητες επαγγελματικές προοπτικές στο μέλλον;
Επιστήμη δεδομένων (Data Science)
Με την βοήθεια του διαδικτύου, τα τελευταία δύο χρόνια έχει παραχθεί το 90% των δεδομένων που έχει συνολικά παραγάγει η ανθρωπότητα στην ιστορία της. Αυτά τα δεδομένα προέρχονται από διάφορες πηγές όπως ψηφιακές φωτογραφίες, τραπεζικές συναλλαγές, μέχρι και δημοσιεύσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η γνώση και οι πληροφορίες που εξάγονται από την επεξεργασία δεδομένων έχουν τεράστια ερευνητική και επιχειρησιακή αξία, πράγμα που δίνει αξία στο πτυχίο της επιστήμης δεδομένων.
Πριν πέντε χρόνια υπήρχαν μόνο μεταπτυχιακά προγράμματα πάνω στο πεδίο. Πλέον μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο θα εμφανίσει δεκάδες προπτυχιακά προγράμματα σε Ευρώπη και Αμερική. Πανεπιστήμια όπως το Columbia στην Νέα Υόρκη και το Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ στην Ολλανδία προσφέρουν πτυχία στην επιστήμη δεδομένων τα οποία αποτελούνται από μαθήματα στατιστικής, πιθανοτήτων και πληροφορικής. Αυτά τα μαθήματα θα σας εφοδιάσουν με τις απαραίτητες γνώσεις για να βγείτε στην αγορά εργασίας, με αρχικούς μισθούς που στις ΗΠΑ φτάνουν μέχρι και τα $125.000 ετησίως!
Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (Renewable Energy)
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που θα αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα στο άμεσο μέλλον είναι οι τεράστιες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Στις αρχές του Οκτωβρίου ο ΟΗΕ δημοσίευσε πόρισμα στο οποίο προειδοποιεί ότι οι αλλαγές στο κλίμα θα είναι ραγδαίες τις επόμενες δεκαετίες και οι συνέπειες χειρότερες απ’ ότι προβλεπόταν. Για να τις αποφύγουμε, χρειάζεται να γίνει μια στροφή 180 μοιρών προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την βιώσιμη κατανάλωση πρώτων υλών. Πλέον, εταιρίες όπως η Exxon Mobil (πετρελαιακή, που μέχρι πρότινος ήταν από τους μεγαλύτερους αντιπάλους των περιβαλλοντικών μεταρρυθμίσεων) επενδύουν στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, γνωρίζοντας ότι στο άμεσο μέλλον τα αποθέματα ορυκτών καυσίμων θα είναι ελάχιστα.
Για να ασχοληθεί κανείς με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αρκεί συνήθως να κατέχει οποιοδήποτε πτυχίο μηχανικού με τον απαραίτητο προσανατολισμό. Πρωτοπόροι στους τομείς περιβαλλοντικής ανάπτυξης και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι οι βόρειες και κεντροευρωπαϊκές χώρες όπως η Ολλανδία και η Νορβηγία με πανεπιστήμια όπως το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Delft και το Εθνικό Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Νορβηγίας. Η Νορβηγία φέτος έγινε η πρώτη ενεργειακά ανεξάρτητη από ορυκτά καύσιμα χώρα στον κόσμο.
Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet of Things)
Ένας ακόμα τομέας της πληροφορικής επιστήμης και της ηλεκτρολογικής μηχανικής είναι το δίκτυο των πραγμάτων. Ο συγκεκριμένος τομέας άρχισε να γνωρίζει μεγάλη δημοτικότητα στην Silicon Valley στις αρχές του αιώνα, με την έκρηξη της υψηλής τεχνολογίας, της καινοτομίας και των κοινωνικών δικτύων. Αποτέλεσμα της έκρηξης αυτής είναι η ίδρυση χιλιάδων νεοφυών επιχειρήσεων (start-ups). Οι μηχανικοί και οι προγραμματιστές του τομέα ασχολούνται με την σύνδεση συσκευών σε δίκτυα (τοπικό ή παγκόσμιο – διαδίκτυο) με σκοπό τον έλεγχό τους μέσω υπολογιστών ή κινητών. Η εξέλιξη αυτού του τομέα μας δίνει την δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε οποιαδήποτε εφαρμογή στο smartphone μας, να αγοράσουμε on-line τα καινούργια μας παπούτσια ή ακόμα και να ρυθμίσουμε τον θερμοστάτη χρησιμοποιώντας ένα κινητό. Ένα πτυχίο σχετικό με το διαδίκτυο των πραγμάτων προσφέρει όχι μόνο τεχνικές γνώσεις σχετικές με την ηλεκτρολογία και την πληροφορική, αλλά και αρκετή εμπειρία στους τομείς της διοίκησης επιχειρήσεων, της επικοινωνίας, και της κοινωνιολογίας. Το πανεπιστήμιο του Στάνφορντ που βρίσκεται στην καρδιά του Διαδικτύου των Πραγμάτων, την Silicon Valley, καινοτομεί εδώ και πολλά χρόνια πάνω στον τομέα.
Κυβερνοασφάλεια (Cybersecurity)
Γίνεται αντιληπτό από τις παραπάνω ενότητες ότι πλέον πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες γίνονται με την βοήθεια ηλεκτρονικών δικτύων. Μπορεί να φανταστεί κανείς ότι η ασφάλεια των δικτύων είναι τεράστιας σημασίας ώστε να αποτραπεί κάποια τυχόν κλοπή διαδικτυακών δεδομένων ή να διατηρηθεί η ιδιωτικότητα των on-line δραστηριοτήτων. Ο λόγος για τον οποίο οι συνομιλίες μας στο facebook παραμένουν ιδιωτικές ή ο λόγος για τον οποίο τα χρήματα στον on-line τραπεζικό λογαριασμό μας είναι ασφαλή, είναι επειδή κάποιος προγραμματιστής «θωράκισε» τους λογαριασμούς μας από «διαδικτυακούς κλέφτες». Για τον λόγο αυτό ο τομέας της κυβερνοασφάλειας αποτελεί ήδη έναν από τους πιο καλοπληρωμένους τομείς του STEM, διότι πλέον, η ασφάλεια των δεδομένων σας, των περιουσιακών σας στοιχείων, ακόμα και η ιδιωτικότητά σας εξαρτάται από την εξέλιξη του τομέα της Κυβερνοασφάλειας.
Έξυπνες και αυτόνομες πόλεις (Smart Cities & Autonomy)
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της σύγχρονης βιομηχανικής κοινωνίας είναι η αυτονομία. Αυτό αντανακλάται στο γεγονός ότι η τεχνολογία έχει «κλέψει» από τους ανθρώπους το 90% των θέσεων εργασίας (δημιουργώντας παράλληλα καινούργιες) τους τελευταίους τρείς αιώνες. Μια από τις επόμενες πτυχές της κοινωνίας και του τρόπου ζωής μας που τείνει να αυτοματοποιηθεί, είναι η μετακίνηση. Αυτή την ιδέα πλαισιώνει ο τομέας των έξυπνων πόλεων και των αυτόνομων αυτοκινήτων. Με την βοήθεια όλων των παραπάνω πεδίων του STEM, επιστήμονες και μηχανικοί έχουν κατασκευάσει -και δουλεύουν συνεχώς στην βελτίωση- αυτοκινήτων χωρίς οδηγούς. Το επόμενο βήμα είναι η δημιουργία ολόκληρων πόλεων οι οποίες θα λειτουργούν αυτόνομα, με μηδενική επέμβαση οδηγών, τροχονόμων ή οποιουδήποτε ανθρώπινου παράγοντα γενικότερα.
Το πρώτο παράδειγμα έξυπνης πόλης είναι η Mcity στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, που είναι από τους πρωτοπόρους στην συγκεκριμένη τεχνολογία. Εταιρίες αυτοκινήτων-κολωσοί επενδύουν τεράστια ποσά στον συγκεκριμένο τομέα, ενώ παράλληλα ιδρύουν συνεχώς νέα ερευνητικά κέντρα σε Ευρώπη και Αμερική, ανοίγοντας χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Πτυχία που σχετίζονται με τον κλάδο είναι αυτά της Ρομποτικής, των Ηλεκτρολόγων και Μηχανολόγων Μηχανικών, συνήθως με κατεύθυνση στον Έλεγχο και την Αυτονομία.
Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence)
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ο τελευταίος –αλλά ίσως και ο περισσότερα υποσχόμενος- τομέας του STEM που θα εξασφαλίσει επαγγελματικές προοπτικές στο μέλλον. Το συγκεκριμένο πεδίο της πληροφορικής ασχολείται με την δημιουργία αλγόριθμων που μιμούνται χαρακτηριστικά της ανθρώπινης σκέψης και συμπεριφοράς. Μέσω μιας διαδικασίας «εκπαίδευσης», ένας υπολογιστής μαθαίνει πλέον να βλέπει, να ακούει, να διαβάζει, μέχρι και να παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια. Το καταπληκτικό με την τεχνητή νοημοσύνη –που την κάνει να ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους τομείς του STEM- είναι ότι όχι μόνο έχει εφαρμογές σε σχεδόν όλες τις επιστήμες αλλά και ότι οι δυνατότητές της προς το παρόν φαντάζουν απεριόριστες.
Πρόσφατα το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασσαχουσέτης (ΜΙΤ) ανακοίνωσε την ίδρυση τμήματος Τεχνητής Νοημοσύνης, μια επένδυση της τάξης του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων. Εταιρίες όπως η Google, η Facebook και η Amazon, έχουν αντίστοιχα ερευνητικά τμήματα και ήδη χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη στις εφαρμογές τους.
Γίνεται εύκολα αντιληπτό από τους κλάδους που αναφέρθηκαν ότι στην σύγχρονη αγορά εργασίας το προσόν το οποίο εξασφαλίζει εργασιακές προοπτικές είναι η δυνατότητα χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών και η ανάπτυξη αλγορίθμων. Οπότε πιάστε ποντίκι, πληκτρολόγιο και αρχίστε να γεμίζετε γραμμές κώδικα.
