Θεοφάνεια: τα κατάλληλα μέρη για να τα γιορτάσεις
Της Ελίζας Σακκά
Τα Θεοφάνεια είναι μία γιορτή στενά συνδεδεμένη με τη χριστιανική θρησκεία και γιορτάζεται την 6η Ιανουαρίου. Στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας πραγματοποιείται ο αγιασμός των υδάτων, γίνεται η ρίψη του Τίμιου Σταυρού και στη συνέχεια βουτάνε οι λεγόμενοι γενναίοι βουτηχτάδες στα παγωμένα νερά και παραδοσιακά θεωρείται ότι ο πρώτος που θα πιάσει τον Σταυρό θα έχει υγεία και καλή τύχη όλο το χρόνο. Ωστόσο, σε μερικά μέρη της Ελλάδας αναβιώνουν ορισμένα παραδοσιακά έθιμα και τόσο οι κάτοικοι όσο και οι επισκέπτες τους βιώνουν τη γιορτή πιο ξεχωριστά.
Δράμα
Αν επισκεφθείτε τη Δράμα για τα Θεοφάνεια, θα αντικρύσετε ένα ιδιαίτερο έθιμο της περιοχής, όπου την παραμονή της γιορτής οι γυναίκες διώχνουν τους καλικάντζαρους σκορπίζοντας στάχτη με το δεξί τους χέρι γύρω από τα σπίτια τους. Ακόμα, ανήμερα τα Θεοφάνεια, κάποιοι κάτοικοι πηγαίνουν στην εκκλησία φορώντας προβιές ζωών με ένα σακούλι στάχτη στο χέρι για να χτυπήσουν τους περαστικούς και να τρομάξουν τους καλικάντζαρους ή χορεύουν στο δρόμο φορώντας κουδούνια με τον ίδιο σκοπό, να τρομάξουν και να διώξουν τους καλικάντζαρους. Επιπλέον, σε μικρή απόσταση από τη Δράμα, στο Μοναστηράκι, αναβιώνει το έθιμο των Αράπηδων. Έχει τις ρίζες του στις διονυσιακές τελετές, αλλά έχει δεχτεί και χριστιανικές επιρροές. Είναι μία εθιμική παράσταση με υπερβολή, έντονο το λατρευτικό και το μαγικό στοιχείο και αποτελεί μία από τις μεταμφιέσεις του Δωδεκαημέρου που λαμβάνουν χώρα στο νομό Δράμας.
Ερμιόνη
Αν επιλέξετε για προορισμό σας την Ερμιόνη Αργολίδας, θα γιορτάσετε τα Θεοφάνεια με έναν πολύ ξεχωριστό τρόπο, για τον οποίο είναι ιδιαίτερα περήφανοι οι κάτοικοι της περιοχής. Το έθιμο ονομάζεται «Γιάλα-Γιάλα», σύμφωνα με το οποίο οι νέοι της περιοχής φορούν παραδοσιακές ναυτικές στολές και το βράδυ της παραμονής, τα ξημερώματα της 6ης Ιανουαρίου, τραγουδούν στα σοκάκια και δέχονται κεράσματα από κατοίκους και περαστικούς. Ανήμερα τα Θεοφάνεια, επιβιβάζονται σε στολισμένες βάρκες και τραγουδούν, πίνουν κονιάκ και κουνούν τις βάρκες με ένταση και δύναμη, μέχρι να βουτήξουν και να πιάσουν τον Σταυρό. Τα έθιμα αυτά προέρχονται από τους εορτασμούς της επιστροφής των ναυτικών, οι οποίοι σταδιακά αποτέλεσαν έθιμα των Θεοφανείων και ταυτίστηκαν με τη συγκεκριμένη γιορτή.
Χαλκιδική
Στη Χαλκιδική αναβιώνουν πολλά έθιμα για τη γιορτή των Θεοφανείων, γεγονός που την καθιστά μία πολύ καλή επιλογή για αυτήν την περίοδο. Στο Παλαιόκαστρο στήνεται ένα λουκάνικο στη μέση του χωριού και οι Φωταράδες με τα ξύλινα σπαθιά τους το προστατεύουν από εκείνους που θα επιδιώξουν να το πάρουν. Ο «βασιλιάς» ανοίγει το χορό και οι Φωταράδες ακολουθούν. Στον Άγιο Πρόδρομο αναβιώνει το έθιμο των Φουτάρων. Οι Φούταροι είναι οι νέοι άντρες που λένε τα κάλαντα για να μαζέψουν κρέας και λουκάνικα
και την ημέρα του Αγίου Ιωάννη χορεύουν στην πλατεία του χωριού, πετάνε ρόπαλα στον αέρα και σφυρίζουν για να σηματοδοτήσουν το τέλος των εορτών. Ακόμα, στη Γαλάτιστα κατασκευάζεται ένα ομοίωμα καμήλας, κάτω από το οποίο μπαίνουν άντρες, οι οποίοι βαδίζουν ρυθμικά, τραγουδούν και χορεύουν. Το συγκεκριμένο έθιμο προέρχεται από ένα πραγματικό γεγονός, όπου ένας Τούρκος στα τέλη του 19ου αιώνα, με σκοπό να πάρει πίσω την αγαπημένη του, έστησε ένα γλέντι, έφτιαξε ένα ομοίωμα καμήλας και την έκρυψε μέσα σε αυτό, προκειμένου να την παντρευτεί.
Καστοριά
Στην Καστοριά θα δει κανείς τα Ραγκουτσάρια. Κατά το συγκεκριμένο έθιμο, μικροί και μεγάλοι μεταμφιέζονται, οργανώνονται σε μπουλούκια και διασκεδάζουν στους δρόμους της πόλης. Μετά τον αγιασμό των υδάτων, εμφανίζεται ο Άγιος Βασίλης και μοιράζει δώρα στα παιδιά και η μέρα κυλάει με γλέντι, χορό και τραγούδι.
Γιάννενα
Στα Γιάννενα, η ρίψη του Τίμιου Σταυρού γίνεται στη λίμνη Παμβώτιδα, γεγονός που διαφοροποιεί το έθιμο από την υπόλοιπη Ελλάδα. Τα νερά είναι και σε αυτήν την περίπτωση παγωμένα, αλλά πάντα υπάρχουν οι τολμηροί και βουτούν για χάρη της παράδοσης. Στη συνέχεια, πραγματοποιείται πομπή με τη συνοδεία της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Δήμου Ιωαννιτών προς το μητροπολιτικό ναό της πόλης.
