Επιστροφή από το εξωτερικό: Το πολιτισμικό σοκ!
Της Μαρίας Παπακοσμά
Σε όλους είναι γνωστή η έκφραση «πολιτισμικό σοκ», αλλά ιδιαίτερα για τους ταξιδιώτες και τους φοιτητές ή τους εργαζόμενους στο εξωτερικό, το πολιτισμικό σοκ αποτελεί βίωμα και ίσως αναπόσπαστο μέρος της ζωή τους.
Το πρώτο πολιτισμικό σοκ, λοιπόν, υφίσταται σε κάποια χώρα – προορισμό του εξωτερικού, όπου, στην αρχή, οι διαφορετικές συνήθειες και κουλτούρες συγχέονται και ξεκινά η διαδικασία προσαρμογής, η οποία συνήθως στην αρχή δημιουργεί συναισθήματα έκπληξης, σύγχυσης και αποπροσανατολισμού. Όσο ο καιρός περνά, ανάλογα με τον χαρακτήρα κάθε ανθρώπου, επέρχεται η συμφιλίωση και η προσαρμοστικότητα στα νέα πολιτισμικά δεδομένα της κάθε χώρας. Πολλές φορές, μάλιστα, πολλοί φοιτητές και εργαζόμενοι απολαμβάνουν ιδιαιτέρως τη διαμονή και τη νέα τους ζωή στο εξωτερικό, μιας και αυτή ακριβώς η πολιτισμική διαφορά τους αρέσει και τους κάνει να αισθάνονται μετά το πέρας αρκετού χρόνου σαν στο νέο σπίτι τους.
Τι συμβαίνει, όμως, όταν έρχεται η ώρα της επιστροφής; Είναι αλήθεια ότι πολλοί φοιτητές ή ταξιδιώτες βιώνουν ένα δεύτερο πολιτισμικό σοκ όταν επιστρέφουν στην πατρίδα τους. Υπάρχουν πολλές αναφορές και επιστημονικές μελέτες για το λεγόμενο «πολιτισμικό σοκ της επιστροφής». Επίσης, σε πολλούς Erasmus φοιτητές είναι γνωστή η μετά- Erasmus περίοδος «κατάθλιψης».
Πιο συγκεκριμένα, όσο περίεργο κι αν φαίνεται, η αντίστροφη διαδικασία προσαρμογής εκ νέου ξεκινά σε ένα όχι και τόσο οικείο πια περιβάλλον, εφ’ όσον κάποιος επιστρέφει πολύ διαφορετικός απ΄ όταν έφυγε. Επομένως, τα όρια είναι πια ρευστά και η έννοια του «σπιτιού» δεν φαίνεται να είναι τόσο σταθερά παγιωμένη όπως πριν.
Γενικά, όσοι έχουν συναναστραφεί με ανθρώπους από διαφορετικές κουλτούρες ή έχουν βιώσει για αρκετό καιρό μια άλλη κουλτούρα, νιώθουν ότι όλα γύρω τους έχουν αλλάξει, όπως οι φίλοι τους ή οι συνήθειές τους. Στην πραγματικότητα, είναι οι ίδιοι που έχουν αλλάξει, όχι οι άλλοι, εφόσον βλέπουν πια τα πράγματα με διαφορετική ματιά, έχουν επηρεαστεί και έχουν αφομοιώσει έναν αλλιώτικο τρόπο σκέψης σε ορισμένα ζητήματα. Επομένως, υφίσταται μια απόσταση συναισθηματική απέναντι σε καταστάσεις και ανθρώπους, που δεν υπήρχε πριν.
Αρκετές φορές, ακόμη και η ίδια σου η κουλτούρα μοιάζει μη οικεία και σκέφτεσαι εις διπλούν για καθημερινές συνήθειες που πριν γίνονταν αυτόματα και φαίνονταν τελείως φυσιολογικές ή τουλάχιστον δε σε «ξένιζαν» τόσο. Είναι, επομένως, απολύτως φυσιολογικό, ειδικά στην αρχή, κάποιος να νιώθει ότι προτιμά να μένει μόνος ή ότι δεν μπορούν να τον καταλάβουν, μιας και δεν μπορεί να εξηγήσει σε φίλους ή συγγενείς το πώς ακριβώς αισθάνεται.
Ο τρόπος αντιμετώπισης, λοιπόν, είναι να αποδεχτείς αυτή την αλλαγή που έχει επέλθει και που, σαφώς, θέλει τον χρόνο της να γίνει αντιληπτή. Αποδέξου το γεγονός ότι έχεις ίσως περισσότερα από ένα «σπίτια», βρες ανθρώπους με τις δικές σου εμπειρίες και ανταλλάξτε βιώματα, προσπάθησε να μεταδώσεις αυτά που είδες και έζησες στους άλλους. Δέξου τον εαυτό σου ως έναν μεταλλαγμένο προς το καλύτερο άνθρωπο που θα έχει αναμνήσεις και εμπειρίες ζωής. Συνέχισε να ταξιδεύεις και να αναζητάς περισσότερα πολιτισμικά σοκ που θα εμπλουτίσουν τη ζωή σου, όσο κι αν η επιστροφή θα σε δυσκολεύει. Αξίζει τον κόπο.